Groen citytrippen naar de stad van toekomst

Almere Stad: laag op laag op laag

Dat Almere het goede groene voorbeeld geeft, is niet zo gek. De stad ademt een pioniersmentaliteit. Provincie Flevoland is nog maar een halve eeuw jong. Het grootste op zee gewonnen stuk land ter wereld was bestemd om de woningnood te lenigen en Nederland van voedsel te voorzien. Stadsgids Paul Meekel is een typische Almeerder: een ingeweken Amsterdammer. ‘De kwaliteit van wonen is hier zoveel hoger. In Amsterdam heb je bijvoorbeeld een stoep van 80 cm, hier is de héle weg stoep. Elk huis heeft een tuin. Je vraagt je af: is het wel een stad?’ Bos en strand op 5 minuten van elke woning, een gescheiden verkeersinfrastructuur (met 400 km vrije fietsbanen), stipt openbaar vervoer… De tijd doet zijn werk: de eerste hier geboren en getogen generatie wil niet meer weg uit ‘Ally’.

Nergens vind je op één km² ook zoveel architectonische parels met markante vormen en kleuren, in vloeiende lijnen of met letterlijk een hoek af. Paul: ‘En met ruimte om later in te vullen met vernieuwde inzichten, zodat de stad zich constant vernieuwt.’ Bijzonder is hoe het centrum van Almere in drie niveaus is aangelegd: het laagste voor het verkeer en een grote ondergrondse parking, het midden voor voetgangers en winkels, het hoogste voor huur- en koopwoningen, die je op de winkeldaken vaak niet eens opmerkt. Heel rustig en groen gelegen, maar niet goedkoop. ‘Vastgoedprijzen zijn op Randstad-niveau, maar toch nog veel goedkoper dan Amsterdam. Heel Hollands overigens, die drie niveaus: de stad casht drie keer met parkeren, winkelhuur, woningbouw op één stukje grond.’

Almere Hout: Villa Kakelbont is niet ver weg

Heel on-Hollands is wat we in stadsdeel Almere Hout te zien krijgen, dat sinds dertig jaar in ontwikkeling is. Nobelhorst is nog vrij dorps, met een buurtschuur die herinnert aan de start van het woningbouwproject en waar bewoners nu goederen en hun teelt ruilen. Vlakbij staat de ‘ecologische basisschool’ De Verwondering, waar duurzaamheid verweven zit in het lesaanbod en de nieuwste generatie opgevoed wordt ‘met de handen uit de mouwen en de voeten in de klei’. 

In Oosterwold lijkt het er minder ordelijk aan toe te gaan. We voelen ons haast thuis als we tussen een bont allegaartje fietsen van vrijstaande, eerder gewone huizen, maar ook bewoonde hangars, earthships (‘aardehuizen’ uit natuurlijke of gerecycleerde materialen, vaak half bedekt – en geïsoleerd – door aarde), van Villa Kakelbont-achtige fantasieën en zelfs een ufo. Idealisme én individualisme ten top in de zelfbouwwijk. Shirley van Oostrom baat er de B&B Life Contains Beautiful Things uit: ‘Vijf jaar geleden was hier nog niets. Normaal zorgt de overheid voor infrastructuur en nutsvoorzieningen, maar om hier te mogen kopen, moet je bereid zijn alles zelf doen: zelf de weg aanleggen, riolering, energie, water… In Oosterwold geldt geen ‘welstand’ (bouwvoorschriften), behalve dan dat je slechts 1/8ste van je grond mag bebouwen en je de helft van je grond moet besteden aan urban farming. Je bent daar vrij in. De buren hebben paarden staan, wij legden een eigen wijngaard aan. Onze hybride druivenrassen leveren zo’n 600 flessen per jaar op. Bedoeling is zelfvoorzienend te zijn. Buren ruilen hun opbrengsten met elkaar of staan die af aan de coöperatie die aan supermarkten levert. Al zijn we niet zo hypocriet dat we niet ook in de nieuwe Albert Heijn onze boodschappen doen. Had voor mij niet gehoeven, maar naarmate het aantal bewoners groeit, heb je toch bepaalde voorzieningen nodig. Er wonen hier verschillende soorten mensen: van gewoon tot heel alternatief. Wij kwamen uit de grote stad, waren actief in reclame en horeca, maar wilden buiten leven. We waren allemaal zoek naar balans in ons leven. Samen vormen we een nieuwe gemeenschap van gelijkgezinden. Maar zonder regels lukt het niet. Dan doet iedereen zijn eigen zin en verdwijnt alle gelijkheid. Daarom geldt hier bijvoorbeeld op de weg toch de verkeerscode.’ Oosterwold is een succes: kandidaat-bouwers staan voor een wachtlijst van 2,5 jaar.

Iets verderop lijkt het wel Scandinavië. Dat ook projectontwikkelaars brood zien in zelfbouw, blijkt in ecodorp Bolderburen (vernoemd naar een boek van Astrid Lindgren), met schilderachtige Zweedse huisjes, kriskras verspreid, alsof ze er al járen staan. Hekken of hoge hagen zijn verboden. Tuintjes lopen in elkaar over. Er is geen riolering. Het doel is energieneutraal te zijn. Miek kwam drie jaar geleden met haar man uit Hilversum. ‘Het was hier toen nog betaalbaar. De grond is rijk en de sfeer heel dorps. Je hebt hier alle leeftijden. Er zijn inmiddels al negen kinderen geboren. We ruilen zaden, bloemen en groenten met elkaar. Ik heb groenten en kruiden in mijn tuintje, en een serre – voor de wietplantjes (lacht). Dat van die 50 procent stadslandbouw, daar is men soepel in, hoor. Ik kan nergens beter wonen dan hier. Een paar maanden geleden is mijn man overleden en ik had veel steun aan de buren. Ik wil hier dan ook blijven. Waar kan je vandaag nog het touwtje van de voordeur laten?’

Almere Buiten: welkom bij deze striphelden

Naast de Seizoens- of Regenboogbuurten heeft stadsdeel Almere Buiten ook een Stripheldenbuurt. Wie wil er niet wonen in de Lambikstraat of de André Franquinweg?  De Buitenkans is een woonwijk aan de Marten Toonderlaan. Ironisch dat net de twee meest bureaucratische personages uit de wereld van Tom Poes hun naam gaven aan dit ecologische en verkeersvrije alternatief. Auto’s worden geparkeerd aan de toegang tot de Ambtenaar Dorknoperlaan en Burgemeester Dickerdacklaan. De 55 woningen zijn enkel te voet of per fiets bereikbaar. Er staan karretjes klaar om de boodschappen tot aan huis te brengen. Ook afvalcontainers staan er gegroepeerd.

De Buitenkans ziet er idyllisch sprookjesachtig uit, maar de aanleg was een nachtmerrie, met een weigerachtige gemeente, een moeilijk terrein met beweeglijke veengrond en te dure woningen (rond de 5 tot 9 ton). ‘Geen glans zonder wrijving’, vindt bewoner Michiel Babeliowky. ‘Omdat het project almaar aansleepte, haakten velen af. Wij waren de 20ste om in te tekenen in 1998, maar stonden uiteindelijk 1ste om een lot te kiezen.’ In 2005 werden de eerste woningen gebouwd, onder meer met houtskeletbouw, wandverwarming, strobaalisolatie en vetplantdaken. Rond een centrale vijver staan de ‘organische’ huizen met de voorgevels naar elkaar toe. ‘Architecten stelden de vrije ontwerpen van de eigenaars wat bij, anders zou je hier nogal wat kasteeltjes krijgen… Afwijken van het vaste kleurenpalet wordt weleens door de vingers gezien, maar het uniforme uitzicht wordt zo veel mogelijk bewaard.’ Ook sociale cohesie stond voorop bij de initiatiefnemers. De bewoners zijn allen voor 1/55ste in ‘mandeligheid’ eigenaar van de gemeenschappelijke gronden, waardoor ze samen instaan voor onderhoud, natuurbeheersplan en buurthuis. ‘Het is een uitdaging om overeen te komen. Op den duur ken je hier wel iedereen, maar het is ook weer niet zo klein dat je op elkaars lip zit. Een project als dit vergt wat doorzettingsvermogen en vertrouwen, maar toch zijn er niet zoveel regels nodig omdat we hier onder gelijkgestemden zijn.’