De groene rust van De Merode

Een abdij is altijd een goed vertrekpunt voor een fietstocht. Paters zochten immers altijd een plek, weg van de drukte van het aardse en dicht bij de natuur van Gods schepping. Voor de norbertijnenabdij van Averbode is dat niets anders. Ik ben nog maar net vertrokken en rij al langs uitgestrekte weilanden en vooral veel bos. De norbertijnen bouwden hun abdij in 1134 op een verhevenheid bouwden. Dat trapt gemakkelijk. In de lichte afdalng kan ik volop genieten van het groen rondom de abdij.

In Varendonk ga ik op de rem: anders ben ik er zo voorbij geflitst. Tot 1971 was dit gehucht van Laakdal een zelfstandige gemeente. Van 1863 tot 1956 was het gemeentehuis er in een kapelletje ingericht: het kleinste gemeentehuis van België! De kapel – pardon, het gemeentehuis - staat er nog. De deur gaat zelden op slot, er staan nog een tafel en vier stoelen. Handig voor als het regent.

Op vakantie in de molen

Ach, regenen doet het hier haast nooit. Er werd in dit bedevaartsland vol met abdijen, kerken en kapellen om zoveel gunsten gesmeekt dat die gebeden vroeg of laat wel verhoord werden. Of er in de Sint-Bavokapel in de Trichelhoek – nóg zo’n gehucht—voor altijd-goed-weer gebeden werd, weet Marie-Jeanne Gidts (79) niet. Tegen de gevreesde kinkhoest wel, vertelt ze. De kranige dame is sleutelbewaarder van de Sint-Bavokapel en kan het dus weten. Ze heeft net de deur van de kapel geopend. ‘Elke zaterdag en zondag open ik de kapel om tien uur en sluit ik ze weer om vijf uur. Voorbijgangers kunnen er zo binnenstappen om een kaarsje te branden of om te bidden. Er passeren hier genoeg wandelaars en fietsers.’ Marie-Jeanne zorgt dat er altijd verse bloemen in de kapel staan en dat het er altijd piekfijn gepoetst is. ‘Ik ben gelovig. Het geeft me een bijzonder gevoel om voor de kapel te mogen zorgen. Mensen in het dorp zeggen dat het mijn kapel is. Maar ze is van iedereen. Elke voorbijganger die op zoek is naar een moment van rust en bezinning, is welkom.’

Genoeg gerust,  nu. In Tongerlo zwaaien de wieken van de gerestaureerde Beddermolen. De windmolen wordt al in de 16de eeuw in de registers van de abdij van Tongerlo vermeld. Zo’n molen was handig: als grootgrondbezitters konden abdijen daar de opbrengsten van hun land laten verwerken. De molenaar werd door de abdij aangesteld. Deze erfgoedsite krijgt vandaag een nuttige hedendaagse invulling als vakantiewoning.

Toch een Da Vinci...

Twee keer trappen en ik rij op de kasseien van de oude lindendreef, die leidt naar het poortgebouw van de norbertijnenabdij van Tongerlo. Op het binnenplein, in de abdijkerk en in de tiendenschuur ben je welkom. Je kan er de uitgestrektheid en de ingetogen sfeer van de abdij ervaren. Laat de kans niet liggen om in het abdijmuseum de replica van het Laatste Avondmaal van Leonardo Da Vinci te bewonderen. Het zou een kopie zijn van het originele werk voor de Santa Maria delle Grazie in Milaan, werd lang gedacht. Recent ontdekten wetenschappers dat deze versie zo dicht bij het origineel staat dat Da Vinci waarschijnlijk zelf mee schilderde aan het werk. Een Da Vinci, zomaar in Tongerlo!

Op weg naar Westerlo fiets ik van het kloosterleven naar de wereld van de adel. Het valt me op: ze leven allebei graag ruim. Héél ruim. Het kasteel van Jeanne de Merode werd vanaf 1911 gebouwd voor één bewoner: de ongehuwde gravin zelf. En dan was het nog haar zomerverblijf, want tijdens de wintermaanden verbleef Jeanne liever in Brussel. Akkoord, ze had wel aan wat huispersoneel kost en inwoon te verschaffen , want een gravin doet de was en de plas natuurlijk niet zelf. Maar toch: op een kamertje meer werd er niet gekeken. Uiteindelijk bleek het statige kasteel groot genoeg om vanaf 1973 de gemeentediensten van de gemeente Westerlo te huisvesten.

Langs dreven en meanders

Via de Grote Markt van Westerlo maak ik een ommetje langs Het Riet. Dit natuurgebied sluit naadloos aan op het park en het kasteel Prins de Merode. Dit kasteel heeft diepe wortels, tot in de middeleeuwen. Bijna al die tijd bleef het in bezit van de prinselijke familie de Merode. Het huidige kasteel dateert voornamelijk uit de 18de eeuw. Ook het park met zijn statige dreven en waterpartijen werd toen aangelegd. Hoewel het domein nog steeds privé eigendom is van de prins, mag je er al fietsend toch de rust van het uitgestrekte groen rond de oevers van de Grote Nete ervaren.

Op die rivierdijk kan je soms Kris De Brabander tegenkomen. De prior van de abdij van Tongerlo is een fervent loper. ‘Door de dreven van De Beeltjens en langs het kasteel en park van De Merode loop ik soms helemaal naar Averbode. Mijn favoriete plek is deze dijk van de Grote Nete. Ik hou van die meanderende rivier en het contrast met die rechte dreven elders. Al lopend zie ik de laatste jaren het Merodegebied evolueren van een versnipperd en veelzijdig gebied naar een homogeen en verbonden landschap. Daar wint iedereen bij: de natuur, maar ook de lokale ondernemers in de vrijetijdssector,’ aldus prior Kris.

Longen open in de Hertberg

Groen blijft ook verderop de hoofdkleur. In het Provinciaal Groendomein Hertberg fiets ik over een zandrug door een groot bos. Dat de natuur er hier nog zo onversneden bijligt, hebben we ook te danken aan de Merodes. Tot 2004 was de familie eigenaar van deze grote hap natuur. Zo bleef het gebied gespaard van verkaveling. Vandaag heeft de provincie de Hertberg ontsloten voor vele vormen van zachte recreatie. Een plek om je longen wagenwijd open te zetten... Boswachter Emilie Hermans neemt me langs wandelknooppunten mee, dieper het bos in. ‘Tijdens de COVID-pandemie zagen we het aantal bezoekers in het domein enorm stijgen. De mensen ontdekten het bos als een rustige en veilige ontmoetingsplaats. Zo leerden ze de natuur in hun buurt weer appreciëren. Dat juich ik toe en ik hoop dat de mensen blijven komen. Maar: veel mensen in het bos brengt natuurlijk ook een zekere druk op de natuur mee. Als boswachters kijken we erop toe dat iedereen het domein op een fijne en veilige manier kan bezoeken en dat ook de natuur behouden blijft,’ aldus de boswachter.

Emilie is meer dan de politieagent van het bos. ‘Eigenlijk is de taak van een domeinwachter erg divers. Mijn échte passie voor de job is gegroeid vanuit het educatieve aspect. Zo geef ik onder andere rondleidingen en organiseer ik samen met de buurtbewoners de jaarlijkse paddenovertrek. Onlangs gaf ik nog een cursus over hoe je een bijenhotel maakt. Ik post ook regelmatig bijdragen op onze sociale media. Zo kan ik iedereen tonen hoe fantastisch de natuur in het Landschapspark De Merode is. Daar kan ik me nu eens echt in uitleven!’

Elsschot in Helschot

Ik kies opnieuw voor de fiets, maar door de Hertberg zou ik helemaal tot Blauberg kunnen stappen. Daarmee zou ik in de voetsporen van Willem Elsschot treden. Honderd jaar geleden was deze Antwerpse schrijver fan van het uitgestrekte groen rond het Herseltse gehucht. Met trein en tram spoorde hij tijdens de zomer regelmatig van de grootstad naar deze uithoek in de Kempen. Hij verbleef er bij zijn nonkel Filip Van Elst, die er onder de kerktoren een kruidenierszaak uitbaatte. Jarenlang deed hij er indrukken op, die hij verwerkte in zijn enige plattelandsroman De Verlossing. De kruidenierszaak van toen is nu een brasserie met als naam... de titel van het boek. Stef Verstappen is vandaag de jonge uitbater. ‘Het interieur is helemaal ingericht in de sfeer van honderd jaar geleden, met veel verwijzingen naar Elsschot. Zelfs de kruidenierszaak heb ik deels nagebouwd.’ De echte naam van de schrijver was Alfons De Ridder. In Blauberg ging Alfons vaak wandelen in het drassige natuurgebied Helschot. Hij geraakte zo verliefd op die plek dat hij er zijn schrijversnaam aan ontleende. ‘Voor De Verlossing liet Elsschot zich inspireren door de vele kleurrijke dorpsfiguren én door het dispuut dat zijn oom met de pastoor had,’ vult Stef aan. ‘En het moet gezegd, ook door zijn minnaressen in het dorp. Niet iedereen nam het Elsschot in dank af dat hij hen soms wel erg levensecht portretteerde. Als stadsmens genoot hij gewoon van de joviale plattelandssfeer in Blauberg. Het is precies die sfeer die ik ook in onze herberg wilt voortzetten.’

Even op adem komen

Ik hoop op wind in de rug. Het laatste eind terug naar de norbertijnenabdij van Averbode klimt  en zo’n extra zetje brengt je sneller bij de Lekdreef. Zo wordt de dreef bij de ingang van de abdij in de volksmond genoemd. Op zonnige dagen kun je er terecht bij een van de ijskarren voor een lekker ijsje. Die traditie gaat terug tot de tijd dat pelgrims in grote getale de abdij bezochten. En er is ook nog het abdijcafé van het belevingscentrum Het Moment, met onder andere bier uit de eigen huisbrouwerij. Het Moment is vaak een halte voor prior Kris van de bevriende abdij van Tongerlo bij zijn rondje lopen van abdij naar abdij. Om even op adem te komen. Letterlijk, maar ook figuurlijk: ‘Dat is vandaag een maatschappelijke rol van een abdij, denk ik,’ aldus de norbertijn. ‘Vorig jaar bestond de norbertijnengemeenschap 900 jaar. Dat hebben we ook hier onder de aandacht gebracht, maar zelf sta ik daar niet te lang bij stil. Het héden, dat is wat relevant is. En dan zie ik dat er een grote spirituele nood is bij veel mensen. Als abdij stellen wij ons open voor die zoekende mens en bieden wij een religieus antwoord. We luisteren en voeren gesprekken met wie daar behoefte aan heeft. We doen dat in alle bescheidenheid. Ik weet dat de meeste mensen vandaag niet zitten te wachten op God. Maar ook dan is de abdij een stilteplek waar je welkom bent om op adem kan komen,’ zegt Kris De Brabander wijs. En anders is er ook nog het uitgestrekte groen van De Merode.

Meer info

www.bezoekdemerode.be

www.landschapsparkdemerode.be

www.toerismewesterlo.be