Halloween, kastelen en David Bowie

Avond in Trim, de straten zijn nauwelijks verlicht. Schijnbaar doelloos lopen we rond. Op zoek naar het startpunt van de parade. Er verzamelen zich steeds meer mensen, onzeker over wat staat te gebeuren. Dit is tenslotte de allereerste keer dat het Púca-festival plaatsvindt; een driedaags festival geheel in het teken van Halloween. Puntige lantaarns aan lange stokken worden uitgedeeld en menig bezoeker draagt een masker, van een dier, een duivel of skelet, of is geschminkt als kat. Dan horen we muziek, niet van het carnavaleske soort, maar eerder spiritueel. Het doet mij denken aan de Hare Krishna-optochten. Vreemd uitgedoste figuren komen voorbij, staand op hoge voertuigen. Ze zweven rond, lijken naar ons te wuiven, en het publiek, jong en oud, is razend enthousiast. Punt is gemaakt: Halloween is op-en-top Iers. En dat heb ik eigenlijk nooit geweten. Natuurlijk, ik ken Halloween van de kinderen die langs de deuren gaan en trick or treat roepen, van de holle pompoenen met een eng uitgesneden gezichtje. Maar dat Halloween hier is ontstaan, dat is volstrekt nieuw voor mij.

Heidens feest

Samhain (spreek uit: Saun) is de oorspronkelijke naam. Een Keltisch feest dat elk jaar werd gevierd op de Hill of Ward (Tlachtga in het Iers) even buiten de plaats Athboy, om het nieuwe jaar in te luiden. Dat viel volgens de Keltische kalender op 1 november. De oogst was binnen, de koude winter stond voor de deur. Vreugdevuren werden aangestoken en rituelen uitgevoerd om kwade geesten af te weren. Uiteraard baarde dit heidense feest de kerk nogal wat kopzorgen, dus doopten zij de vieringen om tot een christelijk feest met de nieuwe naam Halloween. Het was eigenlijk pas ten tijde van de grote Ierse hongersnood halverwege de 19de eeuw, toen miljoenen Ieren hun land ontvluchtten, dat de traditie van Halloween zijn weg vond naar de andere kant van de Atlantische Oceaan. En toch wordt Halloween vandaag de dag gezien als een typisch Amerikaans feest. Niet heel vreemd, want de Amerikanen omarmden het feest vrijwel onmiddellijk. Zij ontdekten bovendien dat pompoenen geschikter waren om er de zogenaamde Jack-o’-lanterns van te maken dan rapen, het knolgewas dat de Ieren gewoonlijk gebruikten. Aan hen, de (Ierse) Amerikanen, hebben wij het te danken dat Halloween zo enorm populair is geworden.

De parade doorkruist het hele dorp, en we eindigen bij dé grote trekpleister van Trim, het 12de-eeuwse Anglo-romaanse Trim Castle aan de Boyne. Het kasteel lijkt in vuur en vlam te staan, projecties zorgen voor spectaculaire licht- en lasershows. De Púca zelf – een wezen uit de Keltische legenden dat elke vorm en grootte aan kan nemen – kan tevreden zijn. Het festival dat met zijn naam is gekroond, is veelbelovend begonnen en zal drie dagen lang voortduren. Met als slot een spetterend muziekevenement. Er zullen ongetwijfeld nog vele Púca-festivals volgen. De wereld zal weten dat Halloween híér is geboren, en nergens anders.

Kastelen aan de Boyne

De volgende dag keren we terug naar Trim Castle voor een rondleiding. Dit allergrootste kasteel van Ierland – of wat er nog van over is – is indrukwekkend. En ook de 450 meter lange kasteelmuur met de acht wachttorens en poort staat nog altijd fier overeind. Het geeft wel aan hoe belangrijk Trim in de middeleeuwen moet zijn geweest. Gids Jimmy Gaffney neemt ons mee de nauwe, steile trappen op voor een geweldig uitzicht. Hij vertelt hoe het kasteel in de zomer van 1994 als achtergrond diende bij de opnames van Mel Gibsons film Braveheart. Honderden locals vonden er werk als figurant. Jimmy herinnert zich die tijd als de dag van gisteren. ‘Maar het verhaal over de Schotse held William Wallace, een hoofdrol voor Gibson zelf, heeft werkelijk níéts met de ware geschiedenis van doen’, lacht hij.

Ook het 18de-eeuwse Slane Castle is aan de Boyne gelegen, maar daarmee stopt meteen de gelijkenis met het kasteel van Trim. Al sinds 1981 is Slane Castle in het bezit van de van oorsprong Schotse familie Conyngham. In de zomermaanden is het het decor van een van ‘s werelds beste concertterreinen met plek voor 80.000 mensen. Op het uitgestrekte hellende gazon hebben de allergrootste artiesten der aarde opgetreden: The Rolling Stones, Bruce Springsteen, Bob Dylan, David Bowie, Queen, noem maar op. Uiteraard heeft ook de Ierse band U2 hier al drie keer een thuiswedstrijd gespeeld, en ze bewoonden zelfs het kasteel tijdens de opname van hun album The Unforgettable Fire. Toen het kasteel in 1991 deels werd verwoest door brand en de familie onderverzekerd bleek, kon de renovatie gelukkigerwijs met de opbrengsten van de concerten gefinancierd worden. De rondleiding voert langs romantische slaapkamers waarin menig artiest heeft overnacht. Ook de slaapkamer van Madonna ligt er sprookjesachtig bij, maar of zij hier daadwerkelijk haar ogen heeft toegedaan, dat durft niemand met zekerheid te zeggen...

Slag tussen schoonvader en schoonzoon

Je ooit afgevraagd hoe die bittere strijd tussen katholieken en protestanten in Noord-Ierland toch is kunnen ontstaan? Wel, dat was hier, tijdens de Slag bij de Boyne in juli 1690, de allergrootste slag die ooit op Ierse grond heeft plaatsgevonden. Hier aan de oevers van de rivier de Boyne, op zo’n 50 kilometer ten noorden van Dublin bij het plaatsje Oldbridge, troffen de protestantse Nederlandse prins Willem III van Oranje – die een jaar eerder tot koning van Engeland, Ierland en Schotland was gekroond – en de afgezette katholieke koning en tevens schoonvader van Willem III, James II, elkaar. James II zag zich gesteund door de troepen van zijn neef en bondgenoot, de Franse koning Lodewijk XIV, en de bevolking van het overwegend katholieke Ierland. Willem III daarentegen had de zogenaamde 'Grand Alliance' achter zich staan, een grote anti-Franse beweging. Ja, zelfs de paus, die de oorlogvoering van Lodewijk XIV in Europa helemaal beu was, maakte hier deel van uit. Het gevecht duurde niet lang; de al wat op leeftijd zijnde James werd na vier uur verslagen en keerde onverrichter zake terug naar Frankrijk. De herdenking van de Slag bij de Boyne in Noord-Ierland, middels de bekende Oranjemarsen, is op zijn zachtst gezegd omstreden en haalt nog dikwijls het wereldnieuws.

Net als in Game of Thrones

In het Battle of the Boyne Visitor Centre zijn we al heel wat te weten gekomen over deze historische gebeurtenis, maar een boottochtje op een zijkanaal van de Boyne maakt ons bezoek compleet. Rustig bewegen we ons voort op het stille water en glijden langs de weelderig begroeide oevers. Nu en dan zetten we de houten peddels in het water, of omzeilen we een in de weg hangende boomtak. De boot is primitief, maar robuust. Het is een heuse currach, een traditionele Ierse huidenboot die het midden houdt tussen een roeiboot en een kano. Vroeger werden ze vooral gebruikt door Ierse monniken die er zelfs de zee mee op gingen om het katholieke geloof te verspreiden. ‘Kunnen wij een currach van je huren?’, was de vraag die Ross Kenny, oprichter van Boyne Boats, in 2011 gesteld kreeg door de makers van de populaire serie Game of Thrones. En zo geschiedde. Ook de bebaarde Ross zelf figureerde verschillende keren in de serie, evenals vele andere Ieren met een stoere baard. ‘Op dit punt passeren we de werkelijke gevechtslocatie’, vertelt Ross plots, waarna we kalmpjes voortpeddelen en luisteren naar wat hij nog meer te vertellen heeft over de Slag bij de Boyne.

Ouder dan de piramides

Dan gaan we nog een stapje verder terug in de tijd. Naar de prehistorie om precies te zijn. Met een leeftijd van zo’n 5.000 jaar zijn de drie grote ganggraven van het Unesco-werelderfgoed Brú na Bóinne (wat 'paleis aan de Boyne' betekent) zelfs ouder dan de Egyptische piramides en Stonehenge in Engeland. Newgrange is de meest bezochte van de drie, maar wij kiezen voor de naar verluidt indrukwekkendste grafheuvel, Knowth. Vooral befaamd vanwege de vondst van maar liefst een derde van alle megalithische kunst in West-Europa. Fascinerend om langs de twaalf meter hoge grafheuvel te lopen, die omringd wordt door zeventien kleine exemplaren. Alle symmetrisch bol en zo groen als gras, wat mij een beetje het gevoel geeft in een heuse Teletubbies-aflevering te zijn beland. De grote heuvel wordt doorkruist door twee gangen van respectievelijk 34 en 40 meter lengte, die elk naar een eigen grafkamer leiden. De gangen zijn niet toegankelijk voor bezoekers, maar ik krijg al een aardige indruk als ik de duistere oostelijke gang in tuur. Ik bewonder de 124 grote keien die de heuvel omringen. Vele daarvan zijn mooi ingekerfd met allerhande lijnenpatronen, spiralen, cirkels en ruiten. Sommige stenen zijn alleen aan de achterzijde kunstig gedecoreerd; wilde men de kunst verbergen? Ik beklim de heuvel middels de erop aangelegde trap, en terwijl ik van het mooie uitzicht geniet bedenk ik welke mysteries er nog meer ten grondslag liggen aan dit betoverende complex. Zelfs de archeologen zijn er nog niet helemaal uit. Was het allemaal om de doden te eren, of toch eerder de zon of de zee?