Eilandhoppen in het Hoge Noorden

We verlaten België bij 21 graden in de laatste week van oktober, richting Noorwegen. ‘Van de pot gerukt’ zelfs, laat weerman Frank Deboosere zich ontvallen over de uitzonderlijke temperaturen in België. Zou de straalstroom en klimaatverandering ook hoog in Noorwegen voor verstoorde temperaturen zorgen? We gaan er van eiland tot eiland: we starten in het kuststadje Harstad op Hinnøya, het grootste eiland van Noorwegen, en reizen door naar de Vesterålen eilanden. Als ik door het raampje van ons vliegtuig kijk, zie ik indrukwekkende besneeuwde toppen, het donkere water ertussen en de prachtig gekleurde lucht. Fjorden en bergen domineren deze hele reis lang het landschap. Wow!
Boven op de gitaar
De vorm van Noorwegen wordt al eens vergeleken met een gitaar. Breder vanboven, smaller in het midden en terug breder onderaan. Noord-Noorwegen is min of meer het bovenste gedeelte tot waar de versmalling zich inzet. Na een rit van 50 minuten door het besneeuwde landschap van de luchthaven naar Harstad komen we aan in ons hotel. Volgens onze gids Stefan Rohner is het de tweede dag sneeuw van dit najaar, dat is voorlopig een normale timing. Oef!

Wilde schapen, lekkere lunch
We beginnen met te ontdekken wat er in en rond Harstad te beleven valt. Net buiten het centrum, na ongeveer 3,5 km, bereiken we het Trondenes Historical Center, Medieval Farm en Trondenes Church (ca 1250) Hier wordt meteen duidelijk hoe rudimentair de bewoners van deze regio vroeger leefden van visvangst, boeren en textiel maken van de wol van wilde schapen. Die schudden hun wol zelf af, dat scheelt al aan scheerwerk. Het museum toont meer dan 2000 jaar geschiedenis in de regio, in de Vikingtijd een belangrijk centrum. Weer naar Harstad ontmoeten we Camilla Johansen als we gaan lunchen in haar zaak ‘Bakerinnen’. TV-gezicht Camilla deed ooit mee aan een lokale versie van een programma à la Bake Off. Door haar opvallende passage werd ze gestimuleerd om verder te bakken en te koken. Absoluut de moeite om hier te komen lunchen, het eten is (h)eerlijk en zondig lekker!
Verse vis, zelf gevangen
In Noorwegen passeren zonder te vissen? Dat kan niet. Dus besluiten we om ons avondeten zelf te gaan vangen. Vagsfjorden ligt er kalm bij. Wetsuits aan en het vissersbootje vertrekt. We hopen een diner voor 8 personen op te kunnen vissen. En ja hoor... Wat een vangst hebben we! Er worden kanjers van meer dan 7 kg boven gehaald. Snoek, kabeljauw… dat belooft voor vanavond. Hetgeen je vangt, neem je helemaal gratis en voor niks mee, zo vissen veel Noren free fish voor een jaar bijeen. ’s Avonds zorgt de chef van Røkenes Gård ervoor dat onze catch op tafel komt, kraakvers en hemels. Het was een mooie dag en een fantastische avond, maar we willen nog meer: de eerste jacht op het Noorderlicht volgt. Keipen, op zo’n 20 minuten afstand, zou een goede spot zijn en beste resultaten geven. Niks te bespeuren vanavond, enkel Mercurius en miljarden sterren laten zich zien. Ook mooi, toch? Bijzonder artistiek
Als je op Hinnøya bent, maak dan zeker tijd voor een bezoek aan de zorginstelling Transstad Samlinger. Of liever: het museum. Je vindt er de grootste collectie Outsider Art ter wereld. Outsider Art of ‘rauwe kunst’ is een kunstwetenschappelijke term voor beelden die spontaan gemaakt worden door mensen buiten de gevestigde kunstomgeving. Hier werden ze gemaakt door mensen met een verstandelijke beperking. Tussen 1960 en 1990 werden in dit voormalige zorgcentrum mensen van alle leeftijden met een mentale handicap opgevangen. Men besliste verder te kijken dan de beperkingen van de bewoners en het creatieve te stimuleren. Onze gids Tore Lund start de rondleiding door onaangeroerde kamers en gangen, vol beklijvende foto’s. Je krijgt een realistisch beeld van het dagelijkse leven van toen, het totale gebrek aan privacy, het samenleven. De rondleiding eindigt in een moderne galerij met kunst die in schril contrast staat met de omgeving waar diezelfde kunst tot stand kwam. Ik voel de alles verterende toewijding van de makers ervan. Het raakt je. Nieuwe regels in Noorwegen leidden in 1990 tot sluiting van het centrum, elke gemeente zou vanaf dan zorgen voor de eigen mensen met een verstandelijke beperking. Wat overblijft, is dit bijzondere museum.

Walvissen spotten
We nemen afscheid van Stefan. De ferry Refnes-Flesnes brengt ons in 30 minuten tot Vesterålen, waar we onze volgende gids, Kjetil Paulsen, ontmoeten. Deze man weet alles over walvissen. Dit is trouwens de enige bestemming waar je het hele jaar door walvissen kan bewonderen. Tegen eind 2024 kunnen fans het nieuwe whale center in Andenes bezoeken. We lunchen in Lille Kvines Kafa, het jongere zusje van Kvitnes Gård, een boerderij waar je hoogstaand kan tafelen en overnachten. Dit adresje staat hoogop het verlanglijstje van heel wat foodies. Hier moet je vooraf reserveren; ze grepen net naast een Michelin-ster en zijn geliefd voor de heerlijke producten van de boerderij en de bossen eromheen die op tafel komen. Geraakt door de Sámi
Een half uurtje per bus brengt ons naar Inga Sami siida. Onze originele gids Laila Inga blijkt ziek te zijn. Zo missen we een ontmoeting met de Sámi cultuur. Na het zien van de film Sami Blood had ik er zo naar uit gekeken. We krijgen wel een Joik te horen, het oud gezang van de Sámi. Ik word er vreemd genoeg, net als bij het zien van Sami Blood, een beetje verdrietig van. Onze gids vertelt dat het grootste aantal Samen in het noorden van Noorwegen wonen. Van oorsprong zijn de Sámi of Samen een nomadisch volk van jagers en verzamelaars, die voornamelijk leven van rendieren die ze volgen op hun trek. De rendieren zijn gelukkig niet ziek, die mogen we wat te eten geven. De foto’s van dat moment leveren een hoop vertederende reacties van het thuisfront op.

De ruimte in
Na 1,5 uur rijden richting oosten op het eiland Andøya staat een bezoek aan Andøya Space op het programma, het enige operationele ruimtecenter in Noorwegen. Of je nu op zoek bent naar je innerlijke ontdekkingsreiziger, met enthousiastelingen van alle leeftijden meer wil leren en beleven over de ruimte, of je nu meer wil weten over het Noorderlicht, het universum, Noorse ruimteonderzoek… Hier kan je het allemaal vinden. In Andoya Space wordt het lanceren van raketten gefaciliteerd, gecommuniceerd met de raket via satelliet, onderzoek gedaan naar wetenschappelijke condities zoals magnetisch veld en algemene condities in de atmosfeer gemeten. In 2023 zou een eerste ruimteraket gelanceerd worden. Met een snelheid van zo’n 27.000 km per uur. Wederom: wow!
Eindelijk: het Noorderlicht!
We keren en rijden richting noorden van het eiland naar het Grønnebua Rorbu Hotel in Andenes. Het hotel ligt pal aan en zelfs gedeeltelijk op het water, op 5 minuten lopen van Andenes Fyrtrån. De vuurtoren ligt maar een paar honderd meter van het walvissencenter-in-wording. De avond spenderen we in de gevangenis: Arresten Restaurant is voormalige gevangenis. Hier word je graag gearresteerd... Alcohol is hier duur; een gin-tonic heeft dezelfde prijs als een glas wijn, 120NOK of zo’n 11 euro. Ik geniet er dan maar volop van. Na ons diner wandelen we naar de vuurtoren, op het meest noordelijke puntje van het eiland. Een knappe blonde jonge gast begeleidt ons via 148 stappen naar de top. Het regent zacht, de lucht is donker met wel vijftig tinten blauw. Onze Viking vertelt dat kleine Noorse kinderen worden bang gemaakt om zeker nooit te zwaaien met een doek of sjaal naar het Noorderlicht... want dan komt het Noorderlicht hen halen! Nee, ze moeten braaf zijn en slapen.
Het Noorderlicht, zouden we het nog te zien krijgen? En dan wordt de lucht opeens helder, in een mum van tijd . Er verschijnt plots een horizontale groenachtige lijn die zich vervolgens recht balanceert. Ze wordt breed en intens groen, begint te dansen - de Aurora Borealis! - en gaat vervolgens weer liggen. In-druk-wekkend. Mijn Viking is apetrots en ik heb eindelijk het licht gezien. Onze laatste dag op dit eiland begint met een bezoek aan Bleik, een vissersdorp met een lang zandstrand. Het heeft veel kampeermogelijkheden, toegang tot puffin safari’s – waar je papegaaiduikers kan spotten - en dé plaats om tussen midden juli en midden augustus optimaal te kunnen genieten van de midzomernachten op de camping waar een hele reeks outdoor faciliteiten worden voorzien. We nemen de Norwegian Scenic Route Andøya. Dit is één van de achttien routes doorheen Noorwegen langs kunst, doorheen landschappen met unieke natuurlijke kwaliteiten, langs kusten en fjorden, bergen en watervallen. Een mooi initiatief van architecten, designers, kunstenaars met steun van de overheid.

Volg de zalm
Het Norwegian Coastal Express Museum is open sinds augustus 2021. We krijgen er een zalige vissoep als lunch. Je hebt er zicht op zalmkwekerijen op het water: talloze kooien die tot wel 200.000 vissen per kooi bevatten. Noorwegen is ’s werelds grootste producent van gekweekte zalm. Luizen zijn een plaag voor gekweekte zalm, maar hier in Noorwegen legt men de zalm in warm water en eet je verse zalm zonder luizen. Voor export daarentegen gebruikt men al eens antibiotica om de luizen weg te houden...
Daarna stappen we aan boord van de MS Finnmarken. Nu is ‘ie onderdeel van het museum, maar de boot uit 1912 werkte aanvankelijk voor de historische veerdienst Hurtigruten. Hij vaart nu niet meer, maar is het grootste museumobject van Noorwegen en biedt een kijkje op het leven aan boord rond 1950-1960.

Ik geef het toe: het Noorderlicht zien, stond al lang op mijn bucketlist. Het Noorderlicht of Aurora Borealis ontstaat door uitbarstingen van de zon, waarbij grote hoeveelheden magnetisch geladen deeltjes in het heelal geslingerd worden bij zonnestormen. Die deeltjes kan je dus soms zien in verschillende kleuren, ook al bevindt dat licht zich op 100 tot wel 150 km boven ons. Het is een magisch schouwspel. Over dit poollicht doen er dan ook verschillende verhalen de ronde. De Vikingen zag er de wapenuitrusting van de strijdgodinnen uit hun mythes in. In Finse natuurlegendes wordt het natuurfenomeen verklaard als een magische vos die door de sneeuw rent en met zijn staart zorgt voor vonken en kleuren. De Sami en Inuit zien er hun voorouders in. Aanvankelijk leek het of het niet zou lukken op deze trip... De natuur laat zich niet dicteren. Op het noordelijkste punt van het eiland Andøya heb ik het licht toch eindelijk gezien! Vanaf nu houd ik de KP-index Noorderlicht in de gaten. Als het verhoudingscijfer voor verstoringen in het geomagnetisch veld en de magnetosfeer van de aarde >9 is kan je het Noorderlicht in België zien.