7x de mooiste najaarsexpo’s voor fotografiefans

FOMU Antwerpen trapt de herfstvakantie af met twee nieuwe expo’s. Pakistaans fotograaf Danial Shah neemt je mee naar fotostudio’s in zijn geboortestad Quetta. Vroeger vond je er met de hand geschilderde achtergronden en verkleedkleren, vandaag gebruiken de fotografen digitale collagetechnieken. Hun klanten zijn niet veranderd. Zij komen nog altijd om hun identiteit, dromen en verlangens in beeld te brengen.

De grote expo Early Gaze laat je de wonderjaren van de Belgische fotografie herbeleven. Volgens de makers veranderde de camera in de negentiende eeuw onze kijk op onszelf en de wereld, maar werd fotografie al gauw ingezet als een instrument voor beeldvorming en controle. In plaats van de werkelijkheid neutraal te registreren lichtten de toenmalige fotografen elementen uit die het verhaal van de heersende klasse hielpen vormgaven. Ze bouwden ook mee aan de nationale identiteit van het jonge België. Het kip-en-eiprobleem loert dus om de hoek: veranderden al die baanbrekende beelden, van mugshots tot kunstfoto’s, wel echt onze kijk, of registreerden ze slechts bredere ontwikkelingen in de negentiende eeuw?

Early Gaze, 24 oktober tot 1 maart, FOMU – Fotomuseum Antwerpen, www.fomu.be

Bij A Stichting in Brussel laten negen jonge Zuid-Afrikaanse fotografen je de polsslag van Johannesburg voelen. Een stad getekend door geweld, ongelijkheid en het trauma van de Apartheid. De expotitel is een kreet van strijdlust, verzet en veerkracht, ontleend aan een nummer van Gil Scott-Heron uit de jaren 1970: What’s the word? Johannesburg!

De expo toont onder meer de befaamde fotoreeks Drummies van Alice Mann. Al tijdens de Apartheid traden majorettes overal in Zuid-Afrika op bij sportwedstrijden en optochten. Vier jaar lang fotografeerde Mann majorettekorpsen in haar geboorteland. Daarbij moest ze de regie uit handen geven. De jonge meisjes leken braaf of schuchter in hun gewone kleding, maar zodra ze hun uniformen aantrokken, stonden ze sterk in hun schoenen en namen ze de leiding over.

What’s the word? Johannesburg!, tot 21 december, A Stichting, Van Volxemlaan 304, Brussel (Vorst)

De A van A Stichting verwijst naar haar oprichter Astrid Ullens de Schooten Whetnall. Zij verzamelde de voorbije dertig jaar 5500 foto’s van honderd fotografen, afkomstig uit verschillende landen en met uiteenlopende achtergronden. Vaak kocht ze volledige fotoreeksen aan. Het Musée de la Photographie in Charleroi stelt deze herfst 42 fotografen uit haar collectie tentoon, waaronder wereldtoppers als Diane Arbus, Helen Levitt en Larry Sultan. De expo Histoires en séries is ook je buitenkans om legendarische fotoreeksen te bewonderen. Labor Anonymous van Walker Evans, bijvoorbeeld, capteert voorbijgangers, vooral arbeiders, in de straten van Detroit op een zaterdagnamiddag in 1946. In 100 Jahre van Hans-Peter Feldmann ontmoet je gewone mensen van 0 tot 100 jaar. En The Brown Sisters volgt het leven van vier zussen. Fotograaf Nicholas Nixon plaatste zijn vrouw en haar drie zussen ieder jaar voor de camera. De traditie van het groepsportret hield stand van 1975 tot 2013, het jaar dat een van de zussen overleed op 83-jarige leeftijd.

Histoires en séries, tot 5 januari, Musée de la Photographie, Charleroi.

Is een nagespeelde straatscène minder echt? Of mag de straatfotograaf op replay drukken? Op Gegeven Momenten in Museum La Boverie zal je je niet bij de neus genomen voelen. Robert Doisneau (1912-1994) had de fijngevoeligheid om bijzondere momenten op te merken. Of hij de taferelen meteen registreerde of opnieuw ensceneerde, is niet de essentie. Zijn beroemdste straatfoto, De Kus bij het Stadhuis, is het symbool van romantisch Parijs, maar Doisneau had de kussende studenten niet meteen goed in beeld. Dus vroeg hij om de kus nog eens over te doen, tegen betaling zelfs. In Luik nemen maar liefst vierhonderd foto’s, gemaakt tussen 1934 en 1992, je op tijdreis naar Parijs, maar ook naar ons land. De grote overzichtsexpo, die in Parijs veel succes kende, wordt in Luik aangevuld met foto’s van zijn Belgische opdrachten.

Robert Doisneau. Gegeven momenten, 31 oktober tot 19 april, Museum La Boverie, Parc de la Boverie, Luik, www.laboverie.com

Stephan Vanfleteren kreeg vijf jaar geleden de maritieme microbe te pakken. Zijn passie drijft hem naar en zelfs in de zee. Zo probeert hij de eeuwenoude marinekunst, die de zee in al haar gedaanten toont, te herbekijken door een hedendaagse lens. Op Transcripts of a Sea in het MSK Gent brengt hij de foto’s voor het eerst samen. Je krijgt niet alleen werk van Vanfleteren te zien, maar navigeert ook door vijf eeuwen kunstgeschiedenis, langs marines van kunstenaars als Ensor, Spilliaert, Courbet, Victor Hugo, Marlène Dumas en Rinus van de Velde. Ook zij konden de lokroep van de zee niet weerstaan.

Stephan Vanfleteren. Transcripts of a Sea, tot 4 januari, MSK Gent

Charlotte Abramow regisseerde videoclips voor Angèle en is een van de headliners op de Internationale Fotobiënnale Oostende. Haar meest persoonlijke project kan je ontdekken in bij Hangar Gallery in Brussel. Maurice, tristesse et rigolade is een eerbetoon aan haar vader. De laatste zeven jaar van zijn leven kampte Maurice met hersenschade, veroorzaakt door een coma. Via de fotografie ontwikkelden vader en dochter een nieuwe, eigen taal. Hij poseerde, zij fotografeerde, en samen creëerden ze sprookjesachtige, liefdevolle beelden, die getuigen van hun stille verbondenheid. Bij Hangar Gallery stellen bovendien nog twee andere boeiende fotografen tentoon. Maryam Firuzi bezocht vrouwen die duizendjarige textieltradities in leven houden op het Iraanse platteland. Nick Brandt, die de videoclip voor Earth Song van Michael Jackson regisseerde, portretteert voor The Day May Break mensen en dieren bedreigd door de klimaatcrisis.

Charlotte Abramow. Maurice, tristesse et rigolade, tot 21 december, Hangar Gallery, Brussel

De Internationale Fotobiënnale Oostende loopt nog drie weken en geeft je een boeiende opdracht. Zwerf door de stad aan zee, langs 20 binnen- en buitenlocaties, en leer het licht zien in het werk van 32 topfotografen. Hoogtepunten? Charlotte Abramow uiteraard, in Fort Napoleon, het festivalhoofdkwartier. De filmscènes van Jan Pypers, in werkelijkheid gefotografeerde schaalmodellen. Sprookjes van de gebroeders Grimm, in beeld gebracht als schilderijtjes door Katerina Belkina, te bekijken in de Anglicaanse Kerk. Ter hoogte van de Venetiaanse Gaanderijen dagen de vederlichte badgasten van Frieke Janssens de zwaartekracht uit en ter hoogte van de Drie Gapers kan je wegvluchten in de kleurrijke fantasiewereld van Sanja Marusic.

LICHT. Internationale Fotobiënnale Oostende, 6 september tot 16 november, Fort Napoleon, Anglicaanse Kerk en andere locaties, Oostende