4 x schitterende schilderkunst

Rode oortjes in het S.M.A.K.

Een grote overzichtsexpo in het S.M.A.K., daar droomt iedere Belgische kunstenaar van. Ditmaal zet het Gentse museum voor actuele kunst Jan Van Imschoot op een voetstuk. De ‘punker’ van de Belgische schilders heeft nooit succes nagejaagd en altijd zijn eigen koers gevaren. Zo ontwikkelde hij zijn eigen schilderstijl, de anarchobarok.

Van Imschoot kent de kunstgeschiedenis op zijn duimpje. Het lijkt alsof hij beroemde meesterwerken persifleert en de draak steekt met de grootste schilders. Maar eigenlijk wil hij onconventionele ideeën over kunst lanceren en je uitnodigen om anders te kijken. Zijn helden, bijvoorbeeld Rubens en Manet, waren geen brave broekjes. Ze smokkelden flink wat seks, drugs en rock ‘n’ roll in hun schilderijen. Die details zet Van Imschoot graag in de verf in zijn variaties op hun meesterwerken.

Op naar het S.M.A.K. dus voor een stoute en grappige kunstquiz? Dat niet alleen. De anarchobarok confronteert je ook met actuele thema’s als identiteit, liefde, lust en geweld.

Jan Van Imschoot. The end is never near. Tot 3 maart,  S.M.A.K., Gent, www.smak.be

Tragische avant-garde

Op de Europalia-expo De avant-garde in Georgië (1900-1936) bij Bozar kan je je alleen maar verbazen. Wat bruiste de kunstscène in Tbilisi in de vroege twintigste eeuw, en hoe intens waren de contacten met West-Europese kunststeden als Parijs en München! Maar dat fascinerende verhaal komt pas de jongste jaren weer aan de oppervlakte. Zeventig jaar Sovjet-Unie had de Georgische avant-garde weggegomd uit de kunstgeschiedenis.

Vanaf 1936 voerde Stalin zijn Grote Zuivering door in de Sovjet-Unie. De Georgische kunstenaars hadden drie opties: emigreren, zich aanpassen of koppig doorwerken en hun leven riskeren. De expo overstelpt je met kunstenaarsbiografieën. Ze schilderden, ontwierpen theaterdecors, filmden, fotografeerden, vernieuwden de grafische kunst. Hun verhalen lopen vaak tragisch af. Wat is triester: nooit meer tentoonstellen of je eigenheid opgeven om een tiran te behagen?

Ilia Zdanevich emigreerde naar Parijs en ontpopte zich tot een internationaal gevierde avant-gardekunstenaar. Niko Pirosmani, de beroemdste Georgische kunstenaar, is zijn tegenpool. Van zijn naïeve, volkse schilderijen gaat een onweerstaanbare magie uit. Pirosmani verkocht ze aan caféhouders en winkeliers… als uithangbord of pittoreske decoratie. Hij schilderde niet om kunstenaar te zijn, maar om de eindjes aan elkaar te knopen en stierf in armoede in 1918. Zdanevich bejubelde Pirosmani als een absoluut natuurtalent, en je kan hem alleen maar gelijk geven.

De avant-garde in Georgië (1900-1936). Tot 14 januari, Bozar, Brussel

Antoni’s artistieke avonturen

In de zalen naast de Europalia-expo loopt de grote retrospectieve over de Catalaanse schilder Antoni Tàpies, en je mag beide expo’s op dezelfde dag bezoeken met je museumpas. Antoni Tàpies. De praktijk van de kunst. is lichter verteerbaar dan De avant-garde in Georgië. In plaats van tientallen nieuwe namen te ontmoeten volg je één schilder op zijn verbluffende levensreis door de kunst.

Antoni Tàpies (1923-2012) leefde en werkte in Barcelona en Parijs. In de eerste zaal kijkt zijn hyperrealistische zelfportret je indringend aan. Er hangen ook surrealistische werken, waarbij Dalí, Picasso en Miró zijn penseel mee vasthielden. Eén zaal verder, of een paar jaar later, is er een komeet ingeslagen op de planeet Tàpies. Opeens lijken zijn doeken op bepleisterde Zuid-Europese muren. Graffiti, krassen en afbrokkelende randen inbegrepen. Antoni’s artistieke avonturen beginnen nu echt.

Heel zijn leven experimenteert Tàpies met texturen. Karton, hout, zand, latex, teer, textiel… noem maar op. Hij legt zijn doeken plat in zijn atelier, trekt vette strepen met de verfroller, keilt er zand op en krast tekens en symbolen. Later in zijn carrière ontdekt hij de schoonheid van vernis, een vloeistof die hij als honing uitgiet over het witte canvas.

Sommige werken zijn politiek geëngageerd. Tàpies rebelleerde tegen de dictatuur van Franco en drukte zijn afschuw uit over de etnische zuiveringen in Bosnië. Maar hij kan je ook op klein formaat ontroeren. De expo eindigt met ruim vijftig tekeningen en lithografieën waarmee hij zijn eeuwige liefde voor zijn vrouw uitdrukt.

Antoni Tàpies. De praktijk van de kunst. Tot 7 januari, Bozar, Brussel

Vijf generaties Bruegel

De tachtig schilderijen die je in het Noordbrabants Museum kan gaan bekijken, zijn allemaal geschilderd door een Brueghel. Vijf generaties lang, van 1550 tot 1700, drukte de familie haar stempel op de Europese kunst.

Brueghel: de familiereünie start bij het begin van de dynastie. Niet bij Pieter Bruegel de Oude, maar bij zijn schoonmoeder Mayken Verhulst. Zij bracht Bruegels zonen groot en leidde ze op als schilders. Zelf zou ze een van de beroemdste schilders van haar tijd geweest zijn, maar haar werken bleven niet bewaard. Ook tijdens latere generaties speelden vrouwen een belangrijke rol in het succes van de Brueghels.

Topstukken uit befaamde collecties reizen naar Den Bosch. Je krijgt onder meer De ekster op de galg en De bedelaars van Pieter Bruegel de Oude te zien, Allegorie op de schilderkunst van Jan Brueghel de Jonge en een weelderige bloemenvaas van Jan Brueghel de Oude. Naast de grote meesterwerken worden ook pietepeuterige miniatuurtjes op prentkaartformaat getoond.

De expo geeft je de tijd om langzaam te kijken naar kunst. Bestudeer de minutieus geschilderde details, ontdek verborgen boodschappen en levenslessen, lach om piepkleine, grappige figuurtjes. Keken de Brueghels anders naar het leven dan wij?

Brueghel: de familiereünie. Tot 7 januari, Noordbrabants Museum, ’s Hertogenbosch.