Van de Vikingen terug tot de IJstijd

‘Hej. Zijn jullie de weg kwijt? Kunnen we helpen?’ We staan op een splitsing en weten niet precies of we links- of rechtsaf moeten. ‘Goh, ja, we zijn net de kaart aan het bestuderen om naar Sorø te fietsen.’ Een aftandse pick-uptruck is gestopt naast ons. In de wagen zit een koppel gezellig van een blikje bier te nippen. De man en de vrouw wijzen ons gemoedelijk de weg.  

‘Weten jullie of er in de buurt een winkel of een theetuin is? We zijn al de hele dag aan het fietsen, maar zijn de voorbije uren niets meer tegengekomen. En we hebben honger. En dorst.’ Het koppel kijkt elkaar verbouwereerd aan. ‘Nee. De dichtste plek wordt Sorø, jullie bestemming, maar die ligt op 15 kilometer fietsen. Kunnen we jullie plezier doen met een biertje?’ De man haalt triomfantelijk een blik Heineken tevoorschijn. De twijfel slaat toe. Bier, lekker. Maar bier, op een uitgehongerde maag …  ‘Een cola is wellicht beter voor jullie. Wacht! Dat kunnen we wel oplossen. Rij gewoon achter ons aan.’ De pick-uptruck rijdt traag verder en slaat om de hoek de inrijpoort in van een kasteelboerderij. Een roedel gevaarlijk uitziende grote honden grolt als we de binnenplaats oprijden. De man snauwt ze kortaf toe, waardoor ze afdruipen. Dan loopt hij een stal binnen en even later overhandigt hij ons twee blikjes koele cola. Het lijkt of een engeltje op onze tong plast. 

‘De pachter van Nordruplund is een bevriende jager. Hij vindt het niet erg als ik jullie wat te drinken geef’, lacht de man. Zijn vrouw is ondertussen benieuwd wat ons naar het West-Seelandse binnenland brengt. Veel toeristen zien ze hier niet. ‘Maar als je nog wat moois wil bekijken, maak dan nog een omwegje langs Ødemark Gods, da’s ook een landgoed en nog mooier dan dit.’ Ze neemt de kaart over en toont ons de weg. ‘Wij moeten nu wel dringend weg, maar het was fijn jullie te leren kennen en we wensen jullie nog een leuke trip.’ 

Het paar stapt in de wagen en à la minute komen de grommende honden weer op ons af. We aarzelen niet en springen – ondertussen voorzien van wat extra suikers – op onze fiets en maken dat we weg zijn. Ødemark Gods is inderdaad een prachtig, neoclassicistisch kasteel, tegelijkertijd statig en sober in het wit geschilderd. Het is een van de vele landgoederen die getuigen van Seelands welstellende verleden als rijk landbouwgebied.  

Varen met de Vikings 

Met een oppervlakte van 7.500 vierkante kilometer is Seeland is het grootste eiland van Denemarken. Aan de oostkust ligt Kopenhagen, het culturele en commerciële centrum van het land. Maar ook het westen is het ontdekken waard. Je kunt er idyllisch fietsen tussen sappige graslanden, vruchtbare akkers, dikke beukenbossen, verborgen meren en fjorden die tot ver in het binnenland reiken. Onderweg is er van alles te zien: machtige kastelen, historische stadjes, zandstranden en boerendorpen.  

De poort tot West-Seeland is Roskilde. De stad staat bekend om haar jaarlijkse muziekfestival, maar het was ook de eerste hoofdstad van Denemarken. In 980 bouwde Harald I Blauwtand hier de eerste kerk van Seeland, in de daaropvolgende eeuw werd het een invloedrijk bisdom. In de middeleeuwen telde de stad 10.000 inwoners en was het een van de grootste steden van Noord-Europa. Tegenwoordig is het een levendig stadje met winkels en cafés in het compacte centrum.  

De blikvangers van Roskilde zijn de twee spitse torens van de kathedraal. De kerk verrees in de twaalfde eeuw en in de daaropvolgende eeuwen bouwden de Denen lustig voort. ‘Onze Domkirke telt 2,5 miljoen bakstenen’, vertelt Søren Hanssen. Hij is historicus en een van de greeters die de bezoekers zo veel of zo weinig uitleg geven als ze zelf willen. ‘Zal ik je nog wat weetjes verklappen? Hier liggen 39 Deense vorsten en hun familieleden begraven. Tussen ons gezegd en gezwegen: de kerk moest wel zo groot worden omdat er vroeger duchtig gemoord en gedood werd.’ 

‘Vrijwel alle leden van het Deense koningshuis sinds Margarethe I (1353-1412) liggen hier begraven, ook Harald I Blauwtand, maar van zijn exacte grafplek zijn we niet zeker. De laatste vorst die hier begraven zal worden, is onze huidige koningin Margarethe II (° 1940). Je kan haar sarcofaag al klaar zien staan, maar hij zit nog verborgen onder een stolp van kunststof.’ Tijdens een rondgang in de grootse en verrassend lichte kathedraal zien we grafkapellen uit alle opeenvolgende tijden en dito kunststromingen passeren.  

‘Zie je deze zuil?’ vraagt Søren in de kapel van Christian I. ‘Hier hebben 24 vorsten uit verschillende landen hun lengte laten optekenen. De langste was tsaar Peter I (2,09 meter), de kleinste koning Christian VII (1,64 meter). Christian I liet optekenen dat hij 2,19 meter was, maar hij was een leugenaar. Zijn skelet was maar 1,88 meter’, lacht Søren. ‘En jullie komen uit Vlaanderen? Dan moet je zeker naar het altaarstuk kijken, een prachtig kunstwerk dat rond 1560 in Antwerpen werd gemaakt.’ 

‘Oh, het is haast 11 uur. Ik raad je aan om het klokkenspel aan de wand van de torenkapel in actie te zien komen.’ We reppen ons met de andere bezoekers terug naar de ingang. ‘Op elk uur slaat het mannetje, Per Døver, op de grote klok. Het paard van Sint-Joris steigert en vertrapt de draak, die een laatste brul slaakt. Elk kwartier komt het vrouwtje, Kirsten Kimer, in beweging en zij slaat op de kleine klok.’ Een charmant schouwspel. 

In het Vikingeskibsmuseet keer je nog verder terug in de tijd. Het museum is gebouwd om vijf originele Vikingschepen te tonen die in de jaren 60 op de bodem van de Roskildefjord werden gevonden. Een film, ook in het Nederlands, maakt duidelijk welke schatten je verderop te zien krijgt. Rond 1070 lieten de Vikingen vijf schepen zinken in de fjord om de langgerekte baai en de handelsnederzetting beter te beschermen tegen vijanden. De schepen werden genummerd van 1 tot 6, maar later bleek dat 2 en 4 van hetzelfde schip kwamen. Vandaar dat ze nu genummerd zijn als 1, 2, 3, 5 en 6. 

De gereconstrueerde, elegante langschepen komen prachtig tot hun recht in het sobere, modernistische gebouw, dat meteen aan de fjord grenst. Je krijgt er een unieke blik op de zeevaartkunde van de Vikingen. Het is niet voor niets dat deze bijzondere Vikingschepen – karve en knarr, snek of drak(k)ar (langschip) worden ze ook genoemd – en de tradities die erbij horen, door UNESCO erkend zijn als levend cultureel erfgoed. In het zaaltje ernaast kan je ervaren wat het moet zijn geweest om met zo’n schip stormen op zee te trotseren. En buiten het museum zijn er re-enacters aan de slag en kan je zelf een Vikingschild beschilderen en een smid of touwslager aan het werk zien. Je kan zelfs meevaren op een nagebouwd Vikingvaartuig. 

Heuvels en fjorden 

Wij gaan niet varen, maar nemen de fiets. Denemarken is namelijk de perfecte bestemming voor een fietsvakantie. Het land is overwegend vlak en de afstand tussen de stadjes, bezienswaardigheden en attracties is meestal niet zo groot. Het fietsroutenetwerk telt 12.000 kilometer. De nieuwste is de IJstijdroute, geopend in 2020. Ze is 390 kilometer lang en opgedeeld in vijf etappes, waarbij je door een het landschap rijdt dat door de enorme krachten van de ijstijd van zo’n 20.000 jaar geleden is gevormd. ‘Dit gebied was toen niet veel meer dan een hoop grind en stenen die met het ijs uit het noorden naar beneden schoven’, vertelt Jesper Johannesen van Waterman Travel, een van de trekkers van de fietsroute.  

De IJstijdroute vertrekt in principe in Nykøbing Sjælland, een gewezen haringvissersstadje en toeristische trekpleister in het uiterste noorden van Seeland. Wij vertrekken in Lejre, een spoorwegknooppunt op twintig minuten van Roskilde en letterlijk het middelpunt van Seeland. Ook hier hebben de Vikingen hun sporen nagelaten, vandaar dat ze er een heel prehistorisch dorp tot in detail hebben nagebouwd. Vrijwilligers spelen de bewoners uit de steen- en ijzertijd na. Tamme en half wilde dieren lopen er vrij rond. 

Vanaf hier zetten we onze reis per fiets verder en merken tot onze verbazing dat we stijgen en dalen. Dit is heuvelachtig terrein, met pieken tot ruim boven de 100 meter. De IJstijdroute loopt bijna voortdurend over fietspaden die door akkers en bossen kronkelen. Geregeld verlaten we het asfalt en rijden op half verharde ondergrond. Een gravelbike is misschien niet noodzakelijk, maar zeker geen overbodige luxe. Onderweg komen we niet alleen heuvels uit de ijstijd tegen, maar zien ook grafheuvels en hunebedden uit de brons- en steentijd. Hier en daar geven infopanelen meer uitleg. 

Zo bereiken we de Isefjord. Met zijn lengte van 35 kilometer en oppervlakte van 305 vierkante kilometer is hij de grootste fjord van Seeland. Sommige delen van de fjord hebben aparte namen, zoals de Holbækfjord bij het gelijknamige stadje. Dat wordt onze bestemming van de dag. Dat we zeewater hebben bereikt, kunnen we niet alleen zien, maar ook ruiken: de zilte geur kruipt in onze neuzen terwijl we over grindpaden langs de kust fietsen. Holbæk zelf is een gezellig, historisch marktstadje.  

Enkele oude huizen vormen samen het Holbæk Museum; je kan er zien hoe ambachtslui vroeger aan de fjord leefden. ‘En weet je dat de tweede etappe van de Ronde van Frankrijk in 2022 hier passeert?’ vraagt Ulrik Andersen van camping Holbæk Fjord. ‘Op de 199 kilometer tussen Roskilde en Nyborg zullen de renners wat bescheiden klimmetjes trotseren, maar ik gok dat de wind hen wel eens duur kan komen te staan.’ 

Fietsen tussen fazanten 

Wij laten de prachtige kust voor wat ze is en kiezen voor een shortcut met de trein. Daarna verkennen we het Seelandse binnenland met zijn heerlijke bossen en meren. In het uitgestrekte natuurpark Åmosen komen we haast geen kat tegen. Het lijkt alsof iemand een chemische bom boven Seeland heeft gedropt die iedereen in een diepe slaap heeft gewiegd, zozeer zijn we onder de indruk van de rust. Alleen de zwaluwen fladderen gezwind in de lucht. En aan het toenemende aantal fazanten dat verschrikt over de velden strompelt, weten we dat we weer in de buurt van een kasteelhoeve fietsen. 

Ondanks de desolate sfeer komen de dorpen één voor één verzorgd over. Het meest opvallend zijn de middeleeuwse kerkjes met hun massieve vierkante torens, trapgevels en raampjes, als waren het duiventillen. De landhuizen zijn dikwijls in het geel, rood of wit geschilderd, vaak met een strooien dak. Seeland doet ons een beetje denken aan Zeeland, maar dan heuvelachtiger, zoals Zuid-Engeland. Het líjkt ook op Zuid-Engeland, maar dan Scandinavischer. In ieder geval ligt Seeland ver van de platgetreden toeristische paden. Deze regio is het meer dan waard om te ontdekken, toch als je voldoende proviand op zak hebt.