Kastelen, kaas en karakterweer

Op de eerste dag blijkt al meteen waar de naam Schlosspark vandaan komt. Terwijl mijn blik over het oppervlak van de Forggensee glijdt, ontdek ik in één klap liefst drie kastelen: links de sprookjeskastelen Neuschwanstein en Hohenschwangau, rechts het Hohes Schloss in Füssen.

‘Die windveren bevallen mij niet, morgen gaat het regenen’, wekt een stem mij uit mijn gemijmer. Naast mij staat Andre Jansen. De oprichter van het buitensportbedrijf Allgäu Aktiv zal er persoonlijk voor zorgen dat ik de volgende dagen niet van het rechte pad afwijk. En dat zit wel snor: Andre, afkomstig uit Keulen, maar al vele jaren in de Allgäu thuis, kent elk weggetje, iedere verkorting en – niet onbelangrijk – iedere biergarten.

Om de laatste mooie herfstdag goed te benutten stelt hij een combinatie van twee routes voor. Eerst volgen we de gezinsvriendelijke Forggensee-Runde. Rustige fietspaden kronkelen langs de westoever van het meer. De Forggensee is een stuwmeer. ‘Het voedt een waterkrachtcentrale en reguleert bij hoogwater het peil van de Lech’, zegt Andre. Voorbij Roßhaupten schakelen we over op de Panorama-Runde. Het terrein wordt heuvelachtiger. Smalle wegen kronkelen over groene heuvels vol koeien, die ons verbaasd nastaren. Een slanke kerktoren met uivormige spits verraadt de ligging van een dorpje, verborgen in een vouw van het landschap. Achter ons tekenen zich de pieken van het Ammergebirge en de Tannheimer Berge af. Op de bergen ligt verse sneeuw. De winter is niet meer veraf.

Achter Steingaden gaat het fors de hoogte in naar de Wieskirche. De pastelkleurige kerk – die Wies in de volksmond – is voor velen de mooiste bedevaartkerk van Duitsland. De bouw gaat terug op een merkwaardige gebeurtenis in de vroege 18de eeuw (zie kaderstuk op blz. xx). En de biergarten tegenover de kerk biedt een perfect kader om te genieten van het uitzicht op dit bouwkundige pareltje en energie te tanken voor de terugtocht langs de oostoever van de Forggensee.

Andre had gelijk. De volgende ochtend gaan de hemelsluizen open. Nu goed, water was sowieso een hoofdthema bij ‘waterdokter’ Sebastian Kneipp (1821-1897). De Beierse priester ontwikkelde de Kneippkuur, gebaseerd op de vijf zuilen hydrotherapie, kruidengeneeskunde, training, voeding en spiritualiteit. Bij de Kneipp-hydrotherapie worden afwisselend koude en warme waterbaden toegepast. Maar bij de Kneipp-Radrunde zullen we het vandaag alleen met koud water moeten doen…

De 25 kilometer lange lus verbindt drie grote meren en een hele rist andere Kneippelementen. Bijzonder mooi, zelfs op een natte herfstdag, is het traject van Bad Faulenbach door het ‘Tal der Sinne’, een kloofdal met steile beboste flanken, ruige rotsen en een reeks idyllische meertjes. Vooral rond de Alatsee hangt nog steeds een waas van geheimzinnigheid. Andre: ‘In de Tweede Wereldoorlog voerden technici van de Luftwaffe hier geheime experimenten uit. In de jaren 50 en 60 zakten duikers en schattenjagers naar het meer af, op zoek naar de goudschat van de Deutsche Reichsbank, die aan het einde van de oorlog in het meer zou zijn verborgen. De duikers vonden weliswaar allerlei wapens, maar van een schat was er geen spoor.’

Bij de Emmentaler Radweg draait (bijna) alles rond kaas. Sinds pionier Carl Hirnbein in de 19de eeuw de boeren overtuigde om op melkkoeien in te zetten, zijn de kaasmakerijen niet meer weg te denken uit de Allgäu. Om het kaasmaken onder de knie te krijgen, trok Hirnbein ook naar ons land, waar hij de kaasmakers in het land van Herve over de schouder keek. Naast Emmental en Bergkäse maken vele kaasmakers in de Ostallgäu trouwens nog steeds zachte kaas gebaseerd op de Hervekaas. De Emmentaler Radweg verbindt vijf traditionele kaasmakerijen.

We stoppen bij de Bergkäserei Weizern, waar we worden ontvangen door kaasmeester Max Bickl. ‘De oorsprong van de kaas gaat terug tot de tijd waar de boeren op de alpenweiden ‘s zomers over veel melk beschikten, maar te ver weg waren van de bewoonde wereld om ze te kunnen verkopen’, steekt de vriendelijke reus van wal. ‘En dus werd de melk verwerkt tot houdbare kaas.’ Wat opvalt, zijn de enorme afmetingen van de Emmentaler kaaswielen, die op houten planken liggen te rijpen. Max tilt er eentje op. Als ik de kaas wil overnemen, dondert hij bijna op de grond. ‘Zo’n kaasje weegt 60 tot 70 kilo’, grijnst hij. De kaasmaker gebruikt alleen Heumilch, rauwe melk van koeien die ‘s winters met hooi worden gevoerd. Naast Emmental maakt Max Allgäuer Bergkäse. Deze kaas, gekenmerkt door een nootachtige smaak, is een echte streekspecialiteit.

In Speiden schuiven we de benen onder tafel in het Mariahilfer Sudhaus. Een gezellig eethuisje met witte muren, zware houten tafels en koperen bierketels. Inderdaad, bierketels, want hier wordt het bier gebrouwen dat samen met lokale specialiteiten zoals Haxe mit Kraut (schenkel met zuurkool) of Krustenbraten (varkensgebraad met een knapperig korstje) op tafel komt. Naast zeven vaste soorten – de Schwarze Madonna, een lekker stoutbier, is mijn favoriet – brouwt Anton Kössel ook seizoenbieren.

Door de heuvels rollen we door naar Seeg. Het eerste Duitse ‘honingdorp’ telt nog geen 3.000 zielen, maar wel 55 imkers. De imkerij begon toen pastoor Kolmsperger ruim een eeuw geleden de eerste bijenkorven aansleepte. Het idee om de bijenteelt verder te ontwikkelen beviel Edelka Christiansen, als gemeenteraadslid verantwoordelijk voor de financiën van het imkerproject, zo goed dat ze, de zestig al voorbij, zelf een opleiding tot imker volgde. In de Erlebnisimkerei Seeg vertelt de ‘bijen-oma’ je alles over de bijen en de imkerij. Door een raam kan je de bijen in hun korf observeren en in de museumwinkel proef je diverse soorten honing.

Het thema van dag vier: kastelen! Sommige zijn ware sprookjeskastelen, andere nog slechts een ruïne. Omwille van de pittige hoogteverschillen hebben we pedelecs uitgeleend. En die zullen we broodnodig hebben…

‘Willen jullie met dit weer echt op pad?’ vraagt hotelier Andreas Eggensberger verbijsterd. Ik kijk in het grijnzende gezicht van Andre. De weersvoorspelling is ‘niet zo goed’. Op de Hopfensee staan forse schuimkronen. Zware regengordijnen jagen voorbij. De muren van Burg Hopfen, de oudste kasteelruïne van de Allgäu, zijn slechts als vage schim herkenbaar. Wanneer we open terrein bereiken, is de storm aangewakkerd tot een orkaan. Voorbij Eisenberg biedt het bos wat beschutting. Maar dat is relatief. De bomen kraken en zwiepen vervaarlijk heen en weer. Met een laatste krachtinspanning bereiken we de heuveltop, bekroond door de ruïne van de burcht Eisenberg. Vlakbij herkennen we tussen de kale bomen de ruïne van een tweede burcht: Hohenfreyberg. Op de terugweg verspert een omgewaaide boom de weg. Hmm, die lag hier een kwartier geleden nog niet… Maar als de nood het hoogst is, schudt Andre toch maar weer mooi een troef uit zijn mouw: de Schlossbergalm. Een oase van gezelligheid. Met een oven en muren versierd met koebellen. En hete chocolademelk met slagroom...

De ruïne van Burg Falkenstein, ons volgende doel, heeft de spectaculairste ligging. De hoogstgelegen Duitse burcht zat op een imposante rotspunt, pal op de grens met Oostenrijk. De ondergang was nogal tragisch. Toen de heren van Tirol in de Dertigjarige Oorlog zagen hoe de Zweedse troepen steeds verder oprukten, werden de drie burchten aan de grens, Falkenstein, Eisenberg en Hohenfreyberg, opgegeven en in de fik gestoken, zodat ze niet in handen van de vijand zouden vallen. Weinig later wijzigde de vijand echter zijn marsroute en de verwoesting van de burchten was dus zinloos.

In de late 19de eeuw kwam Burg Falkenstein in handen van Lodewijk II van Beieren. De ‘sprookjeskoning’ beviel de eenzame rotspunt wel. Hij liet verschillende architecten een droomkasteel ontwerpen, het ene fantastischer dan het andere. Een kasteel werd evenwel nooit gebouwd. Door de onverwachte dood van de vorst in 1886 werden de plannen opgegeven.

Stefan Fredlmeier, de directeur van Füssen Tourismus, kan onze orkaanexcursie van de vorige dag wel smaken. ‘In de Allgäu bestaat geen slecht weer’, grijnst hij, ‘alleen weer met karakter’. De laatste dag is gewijd aan de Schlossparkrunde. De meeste fietsers leggen het 219 kilometer lange traject van deze vijfsterrenroute in drie tot vier dagen af. Wij pikken er de ‘koningsetappe’ uit: van Nesselwang tot de sprookjeskastelen bij Füssen.

‘s Nachts is de storm geluwd. De ochtend is koud, maar zonnig. In de bergen is de sneeuwgrens tot 1.300 meter gezakt. Drie prachtige kastelen kruiden onze tocht. Eerst stuiten we op het Hohes Schloss, met zijn witte muren en vuurrode daken het symbool van Füssen. ‘Kom, laat ons een kijkje nemen op de binnenplaats’, zegt Andre. Die verrast met mooie muurschilderingen in trompe-l’oeil. Ramen, erkers, bijna alles is geschilderd.

Door steegjes en poortjes glippen we de stad uit en ontdekken weldra boven op een rots de eigele muren en gekanteelde torens van Schloss Hohenschwangau, dat over de Alpsee waakt. In het vroegere Grandhotel ‘Alpenrose’, aan de voet van het kasteel, vertelt het Museum der bayerischen Könige het verhaal van het huis Wittelsbach, een zeer oud Duits vorstenhuis. We ontmoeten er Maximiliaan II (1811-1864), die Hohenschwangau tot zomerresidentie verbouwde. En zijn oudste zoon Lodewijk II (1845-1886), een mensenschuwe dromer, die zich steeds meer terugtrok in zijn sprookjeskastelen.

Het beroemdste is Neuschwanstein. Het ontbreekt op geen enkele kalender van Duitsland. Lodewijk heeft er echter weinig plezier aan beleefd. Hij vertoefde maar een paar maanden in het sprookjesslot, dat niet eens af was. Op het einde van zijn leven werd de koning door de regering uit de macht ontzet. Vanwege zijn excentrieke gedrag werd aangenomen dat hij gek geworden was. Op Pinksterzondag 1886, één dag na zijn afzetting, verdronk hij, samen met zijn psychiater, onder mysterieuze omstandigheden in de Starnberger See. Zijn dood werd nooit opgehelderd. Werd hij misschien neergeschoten? In de jas, die de koning droeg toen hij ‘verdronk’, zouden twee kogelgaten gezeten hebben. Helaas is de jas verdwenen…