Fietsen als God in Frankrijk

Een stel kinderen probeert ons lachend bij te houden. Ze rennen, toch kunnen ze het tempo niet aan. Zij zijn een stoomtrein, zo stel ik me voor. Mijn vriend Fergal en ik vormen een TGV, een hogesnelheidstrein dus. Over een pad met steentjes glijden we door het groene landschap. Rechts onder ons stroomt de rivier, omboord door honderden soorten struiken en bomen. Een botanicus zou het hier naar zijn zin hebben en zijn aantekenboek vast helemaal vol schrijven. Zo nu en dan duikt er een charmant huis op. Aan de waslijn hangen kleren te drogen. 

Het is niet toevallig dat ik fantaseer dat ik een trein ben. We fietsen over La Dolce Via, een bekroonde fietsroute van 90 kilometer over oude spoorbanen in de Ardèche. Het beginpunt van ons mini-avontuur is het dorp Saint-Jean-de-Muzols, waar een oude stoomtrein ons naar Lamastre zal brengen, een van de plekken waar je de fietsroute kunt oppikken. Een paar meter van het treinstation ligt een camping, dat is handig. Tent inpakken, ontbijten op het zonnige terras en dan door naar het perron, waar hordes kinderen die met open mond naar de puffende en zuchtende stoomtreinen komen staren.

Even paniek: zo’n drukte, krijgen we de fietsen wel op de trein? Maar alles blijkt piekfijn geregeld. Vooraan bevindt zich een wagon voor de fietsen, waar mannen met blauwwit geruite bloesjes helpen bij het inladen. Als ik mijn vier fietstassen in één grote tas wil proppen - dat is de regel in veel Franse treinen - draagt iemand ze al naar binnen. Razendsnel zit ik op mijn gereserveerde plek, op een houten bank in de voorste coupé. Tsjoe, tsjoe. De trein tuft door de schitterende vallei van de rivier Doux, met bossen, rotspartijen en zo nu en dan een eeuwenoude spoorbrug.

Eindpunt Lamastre is een voormalige marktstad, waar mensen elkaar vroeger ontmoetten en de laatste nieuwtjes deelden. Na de oogst van de kastanjes, eind september, was het altijd druk in de stad. Drie maanden later kwamen de boeren samen voor de verkoop van ossen aan de veehandelaren. Ook vandaag de dag is het druk in de straten. Rond lunchtijd zitten de terrassen vol dagjesmensen, van wie er veel over een uur of drie de stoomtrein terug nemen. Wij springen na een uitgebreide maaltijd op de fiets. De ontmantelde spoorlijn naar Le Cheylard is nu een fietspad. 

Auch: vals plat

‘De route is heerlijk vlak,’ vertelde een fietsvriend, vlak voordat ik aan La Dolce Via begon. Maar al heeft de stoomtrein het steilste stuk gepakt, toch vragen de eerste 12 kilometer van Lamastre naar Le Nonières nog de nodige inspanning. Hier ging de trein heel kalmpjes 300 meter omhoog. Die vriend sliep in hotels, wij fietsen met volle bepakking: dan merk je het snel als een weg vals plat is. Ook liggen er nieuwe steentjes op het pad, dat is nog niet afgesleten door fietsbanden. ‘Het is voortdurend licht klimmen,’ zucht ik, na het checken van mijn route-app. Even heb ik spijt van de riante driegangenlunch met wijn.

Het tempo van de stoomtrein voelde dan misschien langzaam, maar die 25 kilometer per uur gaan wij zeker niet halen. Het zij zo: des te meer aandacht hebben we nu voor het landschap waar we doorheen fietsen. Dat zijn hier beboste heuvels en spectaculaire kloven, met de bergen op de achtergrond. Vroeger werden hier boomstammen op de trein geladen, voor de mijnbouw in de bergen. Van de kastanjes maken telers nog altijd mierzoete crème de marron (kastanjecrème), die je op veel plekken in de Ardèche kunt kopen. Hier gebruiken ze het overal bij: op de boterham, bij een vleesgerecht, over groenten... 

De aanleg van La Dolce Via begon in 2010. Waar arbeiders eind negentiende en begin twintigste eeuw met gevaar voor eigen leven een netwerk van 200 kilometer aan spoorlijnen aanlegden, vind je nu 90 kilometer aan voies douces (zachte wegen), waar alleen voetgangers, fietsers en ruiters overheen mogen. Aan werkelijk alles is gedacht: picknicktafels, informatiebordjes, hekken bij de afgronden en op een paar plekken zelfs fietskluisjes, voor als je een wandeling wil maken. Op de route liggen meer dan dertig spoorbruggen en meterslange tunnels, allemaal even imposant, gemaakt van steen uit de omgeving.

Na de eindeloze tunnel bij plaatsje Nonières - met 320 meter de langste van La Dolce Via - lijkt het net alsof iemand ons een zetje geeft. Van 660 meter hoogte zakken we naar 420 meter. ‘Het wordt nu écht gemakkelijk’, hoor ik een moeder zeggen tegen haar zoontje, dat zijn fiets een eindje terug nog gefrustreerd neergooide. Als je denkt dat het een eitje is, valt het tegen als het toch even pittig wordt... Ach, het maakt de bestemming des te mooier. Na 20 kilometer fietsen vanaf Lamastre ligt daar de schitterende vallei van de rivier Eyrieux. Een woest landschap met schattige huizen en door de mens gemaakte terrassen voor kleinschalige landbouw.

Het voormalige industriestadje Le Cheylard was het knooppunt van twee spoorlijnen. Je kan hier met de fiets drie kanten op: richting Lamastre, waar we net vandaan komen, klimmen naar Saint-Agrève in de bergen of dalen naar La Voulte-sur-Rhône aan de Rhône. Onze camping ligt 8 kilometer fietsen richting Saint-Agrève. Rotsen steken meters de hoogte in, omringd door bomen in duizend tinten groen. Beneden stroomt de lieflijke Eyrieux, waarvan ik later zal ontdekken dat die ijskoud is. Op Camping La Teyre plons ik uiteindelijk naast een visser het water in, en onderdruk ik nog net een luide schreeuw. Daarna tintelt mijn hele lijf. Heerlijk. 

Juwelen en schapenkaas

De volgende ochtend wrijft de eigenaar van minisupermarkt A l’Epicerie du Bois in het middeleeuwse dorp Saint-Martin-de-Valamas de slaap uit zijn ogen. ‘Ik heb een dochter van drie maanden, en was al om 5 uur wakker’, verklaart hij lachend. Als ik om beleg vraag voor mijn latere picknick, blijkt de keuze ruim, met vele soorten koeien-, schapen- en geitenkaas uit de regio. ‘Oei, je bent met de fiets? Er zijn hier veel heuvels. Vanaf Lamastre gaat het redelijk omhoog, maar naar Saint-Agrève is het nog steiler.’ Hij wijst naar het spaarpotje op zijn balie. ‘Dat is voor mijn zoontje van 6 jaar.’ Snel werp ik er wat kleingeld in. 

Verderop in het dorp kocht Charles Murat eind negentiende eeuw een molen. Daar begon hij een atelier voor het maken van juwelen. De Parijse juwelier wilde graag senator in de Ardèche worden, dan kon een beetje aanzien met een lokaal bedrijf geen kwaad. Op het hoogtepunt werkten driehonderd arbeiders in de fabriek en gingen wekelijks dozen met sieraden op de trein naar Parijs. In het oude pand zit nu Atelier du Bijou, een museum en broedplaats voor nieuwe kunstenaars. De rivier bracht ook veel rijkdom naar dit gebied. Zo kwam het stromende water goed van pas bij het produceren van zijde, en voor een rijke oogst van de fruitbomen. 

We kiezen nu voor de makkelijke route naar La Voulte-sur-Rhône. De komende 50 kilometer zal het fietspad licht dalen. Het is een gezellige drukte met families en echtparen, wandelend, fietsend en met trapkarren. Iedereen is even vrolijk. Logisch, met zo’n landschap en zoveel zon. Koekjes komen uit de tassen tevoorschijn, net als limonade en stukken fruit; anderen hebben een complete picknick mee. Direct na Le Cheylard ligt een waterkrachtcentrale, die de energie van de rivierstroom met een turbine en generator omzet in elektriciteit.

Fietspaden over oude spoorlijnen willen nog wel eens door dichtbegroeide bossen gaan en snel eentonig worden. Hier niet: na elke bocht volgt een nieuw wow-moment. Vlinders dwarrelen boven bloemen in bloei, dan geel, dan roze of paars, struiken weten zich met hun wortels vast te klampen aan de steile rotswanden. Aan de overkant van de rivier groeien dennen, allemaal even recht, als soldaten die in het gelid staan. De ene keer lijkt het landschap op een lieflijk schilderij van Monet, met zachte kleuren, een beetje dromerig. Een ander moment is het een ruigere Cézanne. 

Roze perzikbloesems

Tussen 12.00 en 14.00 uur ’s middags is het stil op de paden. Als alle Fransen aan de lunch zitten, fietsen wij lekker door. Rond 15.00 uur strijken we neer op het terras van Quai des Haltes, een restaurant in een voormalig treinstation, vlak bij de brug Pont-de-Chervil. Thibaut Lafue (20) is student ingenieurswetenschappen in Lyon en heeft hier zijn vakantiebaantje. ‘Alle producten komen uit de direct omgeving’, legt hij uit. ‘Dus nee, we hebben helaas geen Coca-Cola. Maar probeer vooral het kastanje-ijs.’ Na jaren opknapwerk is het treinstation een pauzeplek voor fietsers. ‘Maar er komen ook veel lokale bewoners. In de tuin staan spellen, die iedereen gratis mag gebruiken.’ 

We fietsen door naar het dorp Les Ollières-sur-Eyrieux. Edouarde Fougeirol had hier een succesvolle zijdemolen. Omdat hij niet meer afhankelijk wilde zijn van de weeffabrieken in Lyon, liet hij halverwege de negentiende eeuw een spinnerij en weverij bouwen. Een klein waterkanaal hielp bij het opwekken van stroom. Toen het bedrijf in 1970 de deuren sloot, kregen de gebouwen nieuwe functies, zoals een dorpshuis, bioscoop en bibliotheek. Net als de huizen in de vallei gaan ze mooi in het landschap op. Hun stenen hebben dezelfde kleuren als de rotsachtige oevers, de dakpannen zijn lichtoranje, bomen groeien tegen de muren aan. 

Eenmaal op de camping duik ik weer de rivier in. Vlak voordat de zon ondergaat, verlaat iedereen het strandje en vliegt een enorme vogel over. Hij gaat te snel om ‘m te herkennen. Of misschien zat ik met mijn gedachten bij de indrukken van de dag... De volgende dag fietsen we het laatste stukje van La Dolce Via, door de Roze Vallei, vernoemd naar de perzikbloesems in de lente. In La Voulte-sur-Rhone, onze eindbestemming, klim ik door steile straatjes naar het hooggelegen kasteel. In de diepte ligt de Rhône. Daar neem ik straks de boot naar Tournon-sur-Rhône, vlak bij Saint-Jean-de-Muzols. Om de reis nog een beetje te rekken...