Kasteel in reparatie

Carine is net met pensioen, maar reisde tijdens haar loopbaan de wereld rond. Ze maakte vrienden in alle werelddelen. Als ze hen meetroont naar het Kasteel van Horst, diep in de Wingevallei bij Sint-Pieters-Rode, vallen de gesprekken meestal stil. ‘In een land als Zuid-Afrika kennen ze dit soort gebouwen enkel uit boeken.’

De bezige bij leert piano spelen, studeert Japans, houdt van reizen en fotografie. Via een omweg in de Japanse Tuin in Hasselt kwam ze als vrijwilliger voor Herita in het Kasteel van Horst. ‘Als ik mij ergens in vastbijt, ga ik er de volle 100% voor’, vertelt ze achter de kassa van de museumshop in een bijgebouw van het Koetshuis. Er worden streekproducten en boeken verkocht en je kan er gratis wandel- en fietsfolders krijgen. 

Het kasteel is omringd door een hek. Sinds 2020 vinden grote werken plaats, dat moest ook na jaren van verwaarlozing. ‘Toen in 2017 een latrine van de toren donderde, wist iedereen dat het vijf voor twaalf was’, aldus Carine. 

‘Ik spreek vaak over ‘mijn’ kasteel. Ik ken deze plek al van voor ik het de eerste keer zag. In mijn jeugd, die zich in het Zuid-West-Vlaamse Avelgem afspeelde, verzamelde ik de Rode Ridder – strips. Vanaf album 130 is hij te gast bij de familie Pynnock op het kasteel. Die familie was eigenaar in de 15de eeuw.’ Hoewel Carine economie heeft gestudeerd, is geschiedenis één van haar stokpaardjes. Als student hielp ze nog opgraven bij de Duinenabdij in Koksijde.

‘Tijdens het voorafgaande onderzoek ontdekten ze dat het kasteel aan het verzakken was. De gids legt op de werfrondleiding uit hoe ze de stabiliteitswerken hebben aangepakt, een huzarenwerk dat kan ik je wel zeggen. Nu de donjon volledig is afgewerkt, zie je ook dat architect Wouter Callebaut heeft woord gehouden. Hij wilde de historische gelaagdheid van het kasteel behouden. De kenmerkende scheur in de donjon, al eeuwenlang een belangrijk gespreksonderwerp in het Hageland, is zichtbaar gemaakt met witte bepleistering.’

Stilaan stromen de bezoekers toe voor de werfrondleiding. We krijgen een helm opgezet en moeten metalen voetbeschermers omgespen. Veiligheid boven alles. 

Vijf vrijwilligers leiden alles in goede banen. In totaal telt het team van het Kasteel van Horst een 25-tal vrijwilligers. Carine neemt sfeerfoto’s en ontfermt zich over een hondje die de werf niet op mag. ‘De geschiedenis van het kasteel gaat terug tot de 13de eeuw. De oudste gebouwen die je ziet dateren uit de 15de eeuw. Dat zijn de donjon, de toegangsbrug en de toegangspoort. Kasteelvrouwe Marie-Anne van den Tympel liet halfweg de 17de eeuw indrukwekkende stucplafonds aanbrengen in de ontvangstzaal. Het wordt een Hansche-plafond genoemd, naar de kunstenaar Jan Christiaen Hansche. Dat zijn als het ware 3D-tekeningen op het plafond. Op dit moment zitten ze verborgen onder luchtzakken, omdat aan de verdieping er boven wordt gewerkt.’

‘De restauratie legt delen van het kasteel bloot die anders nooit te zien zijn. Zo gaat de rondleiding de buitenkant van het kasteel af, tegen 2027 stroomt daar weer water.’

Carine wijst een foto van een vleermuis aan die ze de dag voordien maakte in de trappenhal. ‘Experts konden vijf vleermuissoorten identificeren op het domein. Tot voor kort woonden die boven in de donjon. Nu is er een gloednieuw vleermuizenhotel voor hen onder de toegangsbrug.’

De restauratie bracht ook al enkele verrassingen aan het licht. ‘Begin dit jaar haalden ze nog een obus uit de Eerste Wereldoorlog uit de muur van de toren. Die werd op 11 september 1914 afgevuurd door Belgische troepen op de naderende Duitsers.’

‘Kamiel De Bruyne, de man achter de Nationale Vereniging voor Nutteloze Bordjes, bracht hier eens een waarschuwing voor laag overvliegende draken aan. Ik herinner me grootouders die met hun kleinkinderen het kasteel bezochten. Ik waarschuwde hen voor de draken die op het kasteel verbleven en dat die zich enkel vertonen als de zon onder gaat. Wel, het jongste kleinkind wou pas vertrekken als hij één van die draken had gezien’, lacht Carine bij de herinnering. 

‘Het is het contact met de mensen dat het vrijwilligerswerk bij Herita zo boeiend maakt. Het verheugt me telkens weer als mensen dezelfde waauw-ervaring hebben als ik toen ik hier voor de eerste keer op bezoek kwam.’

In 2028 heropent het kasteel en zal het deel uitmaken van de Hagelandse Wijnroute. ‘Ik hoop dat enkele zalen een museumfunctie krijgen. Hoe fijn zou het zijn moesten wij de bezoekers in het poortgebouw kunnen ontvangen in middeleeuwse klederdracht?’

Het Kasteel van Horst is de ideale uitvalsbasis om via het wandelnetwerk Hagelandse heuvels de streek te verkennen. Onze aanrader is de knooppuntwandeling.

 143 – 145 – 131 – 147 – 146 – 68 – 165 – 164 – 163 – 149 – 148 – 150 – 143 (8,8 km). 

Langs de kasteelvijver zoeken we de bosrijke Wingevallei op. Een holle weg klimt langzaam naar mooie vergezichten vanop de Beninksberg. De weg terug leidt door ‘de Ketterije’, het bos dat het Kasteel van Horst omringt en in de 16de eeuw zo werd genoemd omdat er zich nogal wat protestanten schuil hielden.

Bekijk de route