De droom van de markiezin

Het onthaalpaviljoen vind je  naast de parking. Een eekhoorn huppelt over de hoofddreef. Rechts ligt de Museumtuin van Natuur en Bos. Het Kasteel van Gaasbeek laat zich pas zien na de derde bocht in de beukendreef. Ik ben niet de enige die onder de indruk van het uitzicht even stilstaat om een foto te nemen. Erfgoedbewaker Jan De Leener begroet elke bezoeker met een warme welkom aan de poort.

Hij werkte eerst in een drukkerij en daarna 10 jaar als bewaker op de luchthaven. Cultuur was toen al zijn passie. ‘Maar van een job als erfgoedbewaker had ik nog nooit gehoord. Tot ik deze vacature zag passeren…’ Jan twijfelde niet en maakt nu deel uit van het vaste bewakingsteam. Zij doen meer dan de bezoekers op de gedragsregels wijzen. De klimaatregeling in de zalen behoort ook tot hun takenpakket. Bij nieuwe expo’s geven ze advies over de veiligheid.

Ondertussen hebben we ons een tafeltje uitgezocht in Caffè Carletto dat grenst aan de binnentuin, een oase van groen. In de gipsenzaal is een yogasessie aan de gang. Jan is, net als de markiezin, gebeten door geschiedenis. ‘Elke keer als ik mijn ronde doe in het kasteel ontdek ik nieuwe zaken. In de galerijzaal hangt een prachtig werk van de Vlaamse barokschilder Sebastiaen Vranckx, het Tuinfeest. Ik kan er naar blijven kijken. Iemand nam me onlangs mee in de symboliek van het werk. Zo verrijkend, dat zijn werelden die voor me open gaan.’

Moeiteloos vertelt hij me de bizarre levensschets van de markiezin, die in 1876 het domein erfde. ‘Ze was haar tijd ver vooruit. Zij speelde al met genderidentiteit in de 19de eeuw.’ De foto waarop Marie is afgebeeld als een jongensachtige page staat in de Marie Arconati Viscontikamer. 

Het Kasteel van Gaasbeek was jarenlang gesloten voor restauratie. Het resultaat is meer dan geslaagd. Er is ook gesleuteld aan de bezoekerservaring. Je dwaalt als het ware door het kasteel. ‘Het museum brengt een geslaagde mix van hedendaagse kunst en kunst die de markiezin heeft gekocht’, vult Jan aan terwijl we de kamers één voor één bezoeken. Elke ruimte is een nieuw kunstbad en ontmoeting met de markiezin en haar uitgebreide netwerk. 

In de torenkamer genieten we van een hedendaagse kunstinstallatie van Rosa Barba met drie pelliculeprojectoren en in het Kunstkabinet verbazen we ons over de prachtige schilderijen. Jan wijst de Toren van Babel aan, een werk van Maarten van Valckenborch. ‘Dit zou wat mij betreft gerust op de Topstukkenlijst mogen staan. De markiezin begon pas topwerken aan te kopen nadat ze een relatie begon met antiquair Raoul Duseigneur.’

Elke kamer heeft een eigen muziekstijl. In de eetkamer klinkt Sting. Het zijn die gedurfde ontmoetingen en contrasten die een bezoek aan het Kasteel van Gaasbeek zo beklijvend maken. Verwacht geen symmetrische geschiedenisles, noch een uitgebreide context hoe de collectie tot stand is gekomen. Hier wordt gegoocheld met kunst van vroeger en nu, met verhalen en met echo’s van het verleden. 

We beklimmen een krakende, houten trap en worden aangestaard door de graaf van Egmont, één van de vroegere eigenaren van het kasteel en held van de markiezin. Hij werd onthoofd op de Grote Markt van Brussel op 5 juni 1568. De trap eindigt in de Blauwe Kamer. ‘Hier voel je de aanwezigheid van de markiezin. Dit was haar favoriete kamer waar ze zich helemaal onderdompelde in de geschiedenis. Je ziet haar zo op de stenen bank bij het raam naar de vijver staren.’

Doornikse wandtapijten sieren de muren van de Gotische kamer. Jan heeft in elke ruimte een favoriet meesterwerk hangen. ‘Na het overlijden van de markiezin in 1923 gingen de grootste kunstschatten uit haar collectie naar het Musée des Arts décoratifs in Parijs. Haar kasteel met gelukkig nog heel wat schatten erin en het omliggende domein schonk ze aan de Belgische staat.’

• Kasteelstraat 40, Gaasbeek (Lennik)
• Open van dinsdag tot en met zondag, van 10 tot 18 uur. 
• Toegang kost 12 euro of gratis met de museumpas en voor kinderen jonger dan 18 jaar.
• Stiltebezoeken op vrijdagvoormiddag.
• kasteelvangaasbeek.be

In het Domein van Gaasbeek vertellen de nog bestaande gebouwtjes de op zijn minst opmerkelijke levenswandel van verschillende kasteelheren. Het wandelnetwerk Pajottenland trekt dwars door het domein. Langs de lager gelegen vijvers heb je een prachtig uitzicht op het kasteel. 

Aan de overkant van de parking ligt het Domein Groenenberg met het gelijknamig kasteel. In dit domein vallen vooral de bijzondere bomen op, zoals de – slik – doodsbeenderenboom. De wandeling start aan de ruime parking van het Domein van Gaasbeek. Knooppunt 126 bevindt zich rechts van het onthaalpaviljoen. 

Volg in tegenwijzerzin knooppunten 126 – 730 – 129 – 122 – 121 – 111 – 124 – 126, goed voor 4,4 kilometer aan hoofdzakelijk onverharde wegen. 

Meer wandelingen in de buurt? 
toerismevlaamsbrabant.be