Welkom in het Slowaaks Paradijs

Een mooiere binnenkomer dan Bratislava is nauwelijks denkbaar. Als deze in het uiterste zuidwesten van het land gelegen hoofdstad de toon zet voor wat de rest van het land te bieden heeft, dan is dat veelbelovend. De compacte, knusse stad aan de Donau is in niets vergelijkbaar met het toeristische Praag of het pompeuze Wenen, dat overigens maar een uurtje rijden hiervandaan ligt. Heerlijk slenteren we door de overzichtelijke, nagenoeg autovrije, historische binnenstad met de schilderachtige straatjes en pastelkleurige gebouwen. Middelpunt vormt het Hlavné námestie, het ‘hoofdplein’, met de Maximiliaanfontein en de over een bankje heen leunende soldaat van Napoleon, die de voorbijganger uitnodigt om even bij hem te komen zitten. Het bekendste beeld is echter dat van Čumil: hangend uit een rioolput kijkt hij onverstoord de winkelstraat in.
Het imposante gele nationale theater markeert het begin van de schaduwrijke Hviezdoslavovo námestie, een lange, groene wandelboulevard waaraan je vele restaurants, bars en ijssalons vindt. We passeren de grootste kerk van de stad, de Sint-Maartenskathedraal, waar eeuwenlang de koningen van Hongarije en Oostenrijk werden gekroond. Dan volgt de klim de heuvel op, naar het spierwitte kasteel van Bratislava dat wij al de hele dag boven de stad zagen uittorenen. Het is aangenaam lopen langs de kasteelmuren, met die blik op de naoorlogse wijk Petržalka aan de overkant van de Donau, maar de veelal kale ruimtes in het grondig opgeknapte bouwwerk kunnen ons minder bekoren.

De Donau lonkt. Dus boeken we een boottocht naar de burcht van Devín; anderhalf uur heen stroomopwaarts, en slechts een halfuur terugvaren. De burcht is gelegen op een geweldig strategische plek, aan de samenloop van de rivieren de Donau en de Morava, met aan beide overzijden Oostenrijk. We beklimmen de ruim tweehonderd meter hoge rots en bewandelen alle muren en trappen die de burcht te bieden heeft, met steeds weer dat waanzinnige uitzicht op de machtige Donau.

‘Dan raad ik je aan de Prielom Hornádu-route te nemen’, zegt de medewerker van het bezoekerscentrum. Ik heb net verteld dat ik die tot wel veertig meter hoge ijzeren ladders zonder leuning langs de populaire Suchá Belá-route toch net een tandje te griezelig vind. We zijn in het nationaal park Slowaaks Paradijs. Een natuurgebied vol avontuurlijke wandelroutes door nauwe kloven. ‘Alleen maar ijzeren roosters boven stromend water’, verzekert de goede man mij nogmaals, ‘Niks engs aan.’
Het eerste kwartier van deze blauwe route is nog een eitje, maar dan duiken we de kloof in en begint het serieuze werk. Modderige paden en gladde stenen, vooral na de vele regens van de afgelopen dagen. Met behulp van ijzeren kettingen bedwingen we de steilste, smalste en glibberigste stukken. Hangbruggen brengen ons van kant naar kant. We vervolgen onze weg over ijzeren roosters die hoog boven de snelstromende Hornád-rivier aan de loodrechte, tot wel 300 meter hoge rotswanden zijn bevestigd. De kettingen waaraan ik mij stevig vasthoud, zorgen ervoor dat ik toch nog wat om me heen durf te kijken. De weelderige omgeving is wonderschoon, het rivierwater diep beneden mij heeft de kleur van modder. Ik ben mij bewust van elke stap die ik neem. Telkens weer zoek ik naar de beste plek om mijn voet neer te zetten. En ook mijn beide handen komen goed van pas bij al dat klauteren en klimmen. De kloof ligt vol geknakte boomstammen, meegesleurd en her en der weer neergesmakt door het krachtige water. Aan dat ene leuke strandje lassen we een rustpauze in. We doen dubbel zo lang over de route als was voorzien, dus besluiten we halverwege de kloof te verlaten middels de gele route, die tegen de steile rotswand op naar Kláštorisko voert. Op dit punt, waar maar liefst zeven wandel- en mountainbikeroutes samenkomen en eten en drinken te verkrijgen is, is het een drukte van jewelste. De rustige, rode route terug naar onze camping voelt als een heerlijke coolingdown. Bergafwaarts, van duizend meter hoogte terug naar vijfhonderd. Pikzwarte wolken links van ons verraden dat daar de storm alweer is losgebarsten, maar wij houden het vooralsnog droog.
Een week later zijn we in het nationaal park Malá Fatra, in het westen van het land. Hier wagen we ons nog eens aan kloofwandelen met metershoge ladders naast even hoge watervallen. Het feit dat hier deze ijzeren hulpmiddelen wél over een leuning beschikken, trekt mij over de streep. Ditmaal volgen we de prachtige blauwe route door de Horné Diery-kloof, waar de rivier de Dierový Potok diepe gaten in de kalksteenformaties heeft uitgeslepen. Behalve ladders helpen ook spekgladde houten traptreden en in de rotsen aangebrachte ijzeren stangen de wandelaar een handje. Maar meestal moet je zelf maar zien hoe je je over het gladde rotspad voortbeweegt. Kloofwandelen, het blijft een hele toer.

Vol goede moed lopen we de steile helling op. Onze regenjacks houden ons enigszins droog. Wie had gedacht dat je om bij de ingang van de beroemde Dobšinská-ijsgrot te komen eerst een half uur door een dicht bos moest klimmen. En we zijn niet de enigen. Dit is duidelijk een van de
populairste uitjes voor de binnenlandse toerist. Slowakije barst overigens van de imposante karstgrotten, maar omdat wij nooit eerder een ijsgrot hadden bezocht, was de keuze snel gemaakt. Deze anderhalve kilometer lange grot, die sinds 2000 opgenomen is in de werelderfgoedlijst van Unesco en deel uitmaakt van het nationaal park Slowaaks Paradijs, werd in 1870 ontdekt en een jaar later (voor een derde van de lengte) voor het publiek opengesteld. Nog eens een tiental jaren later behoorde de ijsgrot tot de allereerste elektrisch verlichte grotten in Europa.
In de miezerregen staan we netjes in een lange rij voor de kassa. Gelukkig duurt het wachten niet lang, elke twintig minuten duikt er een grote groep de grot in. De rondleiding is alleen in het Slowaaks, maar middels het scannen van QR-codes is nadere informatie te verkrijgen in meerdere talen. En het is het allemaal dubbel en dwars waard. We dalen de stalen trap af, diep de grot in. Het voelt alsof we de ijskast instappen. Het verschil met de buitenlucht is dan ook aanzienlijk; de gemiddelde temperatuur in de grot bedraagt -2°C. Gelukkig zijn we dik aangekleed vanwege de regen. Wat een ijspracht! Op sommige plekken is de laag ijs maar liefst 27 meter dik. Over de aangelegde stalen paden passeren we de mooiste, door moeder natuur gevormde ijssculpturen, in uiteenlopende kleuren, van spierwit tot lichtgeel, blauwachtig en grijs. Allemaal ontstaan doordat smeltwater en regen de grot insijpelen en daar bevriezen. Al eeuwenlang.

Ons reisgidsje had het al beloofd, en nu we door het oude centrum lopen kunnen we het beamen: Košice is wellicht de mooiste stad van Slowakije. Niet alleen mooi, maar ook gemoedelijk, schoon, authentiek en propvol rijke historie met een modern randje. In het autovrije centrum verplaatst men zich lopend, fietsend of per elektrische step. Toeristen zie je nauwelijks. Dat zou wel anders zijn geweest, bedenken we, als deze tweede stad van Slowakije niet zo ver weggestopt in het oosten van het land gelegen was. Op en neer lopen we, over de 1,2 kilometer lange Hlavná. Vrijwel alles draait om deze straat, of is het een langgerekt plein? Andere steden hebben een vierkant plein, Košice heeft de Hlavná. Hier vind je indrukwekkende gebouwen en de meeste terrassen, restaurants, cafés en winkels. Pal in het midden staat de grootste kerk van het land, de monumentale 14de-eeuwse gotische Sint-Elisabethkathedraal. Daarnaast de toren van Sint Urbanus en de Sint-Michielskapel. Het is goed toeven op een van de bankjes bij de Zingende Fontein aan de noordzijde van de kathedraal. Kinderen rennen luid lachend heen en weer om de bijna twintig meter hoge waterstralen te ontwijken. Zo’n honderd klassieke muziekstukken zijn hier te beluisteren. Vooral fantastisch in de avonduren, wanneer het van kleur veranderende water meebeweegt op de muziek, met op de achtergrond het imposante Staatstheater. Nogmaals een stapje noordwaarts komen we aan op het pleintje waar de Immaculata te bewonderen valt: deze pestzuil werd opgericht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de pestepidemie die de stad trof in 1709.
Dat de stad er zo mooi opgepoetst uitziet, is geen toeval. Onder burgemeester Rudolf Schuster – later president van Slowakije – werd het centrum eind 20ste eeuw flink onder handen genomen. Ook heeft Košice veel te danken aan de nominatie tot culturele hoofdstad van Europa in 2013. Sinds 1924 wordt hier bovendien iedere herfst de internationale Vredesmarathon gelopen. Aan een marathon deelnemen zijn wij geenszins van plan, maar lopen, dat doen we! Een paar straten verwijderd van de Hlavná voert de Hrnčiarska-straat ons terug naar de middeleeuwen. Kleurige huisjes, kinderkopjes en een schilderachtige kerk kenmerken deze vroegere ambachtstraat. Sommige winkeltjes bestaan nog steeds, andere zijn getransformeerd tot restaurant. Zou dit de mooiste straat van de mooiste stad kunnen zijn?

Hoog op ons verlanglijstje staat de vlottocht door de Dunajec-rivierkloof, die de grens met Polen markeert. Vanuit beide landen vertrekken ze in groten getale, de traditionele houten vlotten.
Červený Kláštor is het bekendste Slowaakse startpunt, maar wij kiezen voor het rustige Majere. Als een heus bouwpakket wordt ons vlot even rap in elkaar geflanst. Smalle houten bootjes worden aan elkaar vastgeklemd, waarna de bankjes worden geplaatst. Is het vlot vol, dan kunnen we vertrekken.
Een van de in kleurrijke kledij gestoken stuurmannen spreekt gelukkig een mondje Duits. ‘Nee, die dennentakken aan de voorkant van het vlot zijn er niet voor de sier, maar om het opspattende water tegen te houden’, vertelt hij.
Links van ons doemen imposante bergtoppen op, de Poolse Drie Kronen. De tocht wordt nóg spectaculairder wanneer we de smalle kloof induiken. De stroomversnellinkjes in het ondiepe water worden wat wilder. Links en rechts van ons hoge, loodrechte rotswanden.
Na ruim anderhalf uur varen (11 km) begint het minstens even mooie tweede deel van deze trip: met gehuurde fietsen peddelen we terug over het riante voet- en fietspad pal aan de rivier.

Rijdend over de D1 richting Košice worden we verrast door de overweldigende aanblik van een kasteelruïne hoog boven op een heuvel: Spišský Hrad. Daar moeten we beslist nog een bezoek aan brengen.
Het is druk wanneer we er drie dagen later terugkeren. De klim vanaf de weg (geen plek meer op de parkeerplaats) is lang en ook de rij voor de kassa is niet mis. Niet vreemd, want het 12de-eeuwse Spiš-kasteel behoort tot de grootste van Europa en staat al sinds 1993 op de Unesco-werelderfgoedlijst. Bovendien werd de ruïne meermaals gebruikt als filmlocatie, onder andere voor de film Dragonheart uit 1996 en The Last Legion (2007). De verwoestende brand van 1780 had van Spišský Hrad een bouwval gemaakt. De restauratie – waarmee in het jaar 1970 is gestart – is nog altijd zichtbaar gaande. Een duur en traag proces. We beklimmen de toren, bezoeken verschillende kamers en maken de lange wandeling over de hoge kasteelmuren. Wat vooral beklijft is de verwondering over de immense omvang van het complex en het fenomenale, weidse uitzicht op beboste heuvels en kleine dorpen.