Gas of lpg? Butaan of propaan?

Soorten gassen 

Wat zijn de eigenschappen van lpg, propaan, butaan…? Wat zijn die gassen eigenlijk? Soms zijn de termen inwisselbaar: voor campers gebruikte gassoorten zijn propaangas en butaangas, ook in lpg. Mengsels van propaan en butaan krijgen verschillende commerciële namen, zoals lpg, autogas en drijfgas. 

Lpg of ‘liquefied petroleum gas’ is een fossiele brandstof gewonnen uit de nabehandeling van aardgas uit gasvelden en uit de raffinage van ruwe olie. Autogas is ook lpg, een vloeibaar mengsel van butaangas en propaangas. In de camper gebruiken we lpg in gasvorm.  

Butaangas is met een soortelijk gewicht van 0,59 kg/l zwaarder dan vloeibaar propaan, en ook zwaarder dan lucht. In een gasfles kan daarom meer gewicht aan butaangas. Het belangrijkste verschil tussen butaan en propaan is de reactie bij lagere temperaturen. Butaan is meer in trek in Zuid-Europese landen. Het gaat bij temperaturen lager dan -0,5 °C niet meer over van vloeibaar in gas. In de praktijk kan je butaangas onder 4 °C nauwelijks nog gebruiken, omdat de gashouder bij afname verder afkoelt. Bij een temperatuur van 5 °C bedraagt de druk in de gasfles slechts 0,8 bar, bij 20 °C zo’n 1,2 bar. In een verwarmde ruimte is dat in de winter natuurlijk geen issue. 

Propaangas is, net als butaan, zwaarder dan lucht. Het is met een soortelijk gewicht van 0,51 kg/l lichter dan vloeibaar butaan. In een gasfles voor 11 kg gas kan dus ongeveer 22 l vloeibaar propaan. Bij -42 °C verdampt propaan. Vanaf -30 °C is voldoende druk opgebouwd voor koken en verwarmen. Bij een temperatuur van 5 °C is de druk in de gasfles 4,7 bar, bij 20 °C al 7 bar. 

Aardgas wordt vanwege de enorm hoge druk in de gashouder niet gebruikt als kookgas in campers. Cng (compressed natural gas) is gecomprimeerd aardgas: voor motoren is het tot 200 bar samengeperst en dan nog niet eens vloeibaar. Lng (liquid natural gas) is wel tot een vloeistof samengeperst door drukverhoging en sterke koeling. 

Flessengas 

• Er zijn een miljard gasflessen in omloop in Europa, in vele uitvoeringen, kleuren en merken, met ook nog eens 23 verschillende aansluitingen en 11 soorten snelkoppelingen.  
• Soms is het gebruik van de fles gratis, soms betaal je statiegeld en af en toe is de gasfles jouw eigendom. Via ruilsystemen kan je lege gasflessen omruilen voor een volle, maar dat lukt over de landsgrenzen niet. 
• Vullen kan met propaan of butaan. Dat kan in het buitenland wel, maar alleen bij erkende gasvulstations en met gasflessen voorzien van een Europese goedkeuring. Die is herkenbaar aan een 𝜋-teken op de gasfles.  
• De gasprijs lijkt soms vrij hoog, maar is afhankelijk van het ruilsysteem inclusief een herkeuring (na 10 jaar), het vullen en onderhoud, en transport van en naar het vulstation.  
• Na je keuze voor een bepaald merk of systeem zit je daaraan vast.  

Lpg-dampgasfles 

Lpg-gasflessen (standaard 27 l) hebben altijd een drukmeter en een zogenaamde 80%-vulinrichting. 80% is een veilige marge voor vullen met vloeibaar gas. De standaard inhoud van een staande lpg-dampgasfles is 27 liter. Daarin past ongeveer 22 liter vloeibaar gas. De 20% overgebleven vrije ruimte vangt uitzetting en krimp op van de vloeistof en voorziet ruimte om de inhoud in dampvorm af te nemen voor de gastoestellen. Dat is belangrijk omdat soortgelijke gasflessen worden verkocht voor gebruik van lpg voor verbrandingsmotoren. Voor de aandrijving van een motor wordt lpg echter vloeibaar uit dat soort gastanks afgenomen. Gasflessen van bijvoorbeeld heftrucks en de inbouwgastanks voor auto’s zijn daarom onbruikbaar in de camper. Omdat lpg/autogas van oorsprong is bedoeld voor motoren, is de zuiverheid van het gas minder belangrijk dan van bijvoorbeeld zuiver propaan of zuiver butaan, dat in gasflessen wordt verkocht. Autogas/lpg kan daarom behoorlijk vervuild zijn met paraffine of een ander (aardolie)residu.  

Gasfilters 

Wil je rijdend stoken, dan heb je in de camper een drukregelaar met crashsensor nodig. Die gevoelige regelaar kan door neerslag van paraffine en olieachtige bestanddelen uit het lpg echter beschadigd raken. Dat geldt ook voor aangesloten gasapparatuur. Gebruik daarom altijd gasfilters.  

pg in de winter 

In het bij de gasleverancier aangeboden lpg zit in de zomer ongeveer 30% propaan en 70% butaan. In de winter is de geboden mengverhouding eerder omgekeerd. Gebruik je lpg bij vrieskou, dan kan het ontmengde butaan (deels) achterblijven in de gascylinder, omdat het zwaarder is en niet verdampt. Bij aanhoudende vorst en regelmatig bijvullen zal de hoeveelheid achtergebleven butaan in de tank toenemen, waardoor uiteindelijk stookproblemen ontstaan. Vraag je dealer daarom de gasbunker of de fles zelf tegen kou te beschermen, bijvoorbeeld met een uitstroomopening van de verwarming of een elektrische gasflesverwarmer (gekoppeld aan een stroompaal). Of zet een elektrisch verwarmingsmatje om de fles vast met wat ducttape. Het kan ook dat condensatie van butaangas in koude gasleidingen de gasvlam onrustig laat branden. 

Lpg in Europa 

• De norm EN 13760 is de standaardaansluiting voor lpg-pompstations in Europa. Kilometervreters blijven echter verloopnippels als de bajonet-, disc- en acme-aansluiting nodig hebben. In Spanje en Portugal is de Europa-nippel al volop in gebruik.  
• Lpg heet in Frankrijk GPL (Gaz de Pétrole Liquéfié), in Spanje GLP (Gas Licuado del Petroleo), in Groot-Brittannië autogas, in Hongarije PB-gàz (Propán-bután gàz).  
• Het is verstandig om ook voor staande lpg-dampgasflessen een buitenvulaansluiting aan te brengen. Het vullen van losse lpg-flessen is bij tankstations vaak verboden. In sommige landen moet de pompbediende de dan uitgebouwde gasflessen voor je vullen. In Nederland, Spanje en Portugal kan men je bij een lpg-tankstation weigeren. Bij gespecialiseerde gasvulstations kan je met de camper doorgaans wel altijd terecht voor lpg. Wereldwijd zijn er 46.400 tankstations voor lpg/autogas. www.mylpg.eu  

Staande lpg-fles of vaste lpg-tank? 

Staande lpg-dampgasflessen passen in de bestaande gaskast van de camper. Ze aansluiten op de drukregelaar en het leidingsysteem is eenvoudig; net als bij andere gasflessen. De staande lpg-dampgasfles kan je ook eenvoudiger verwijderen, bijvoorbeeld voor stalling, reparaties of een keuring. Anderzijds is een onderbouwtank van 60 à 70 liter nauwelijks duurder dan één staande lpg-fles van 27 liter. 

Duur of niet met lpg? 

Voor veel camperaars geeft het gebruiksgemak van een lpg-installatie de doorslag, al is die duur. De hoge aanschafprijs van een lpg-dampgasfles (€ 250) kan je bij voldoende gebruik snel terugverdienen: de gemiddelde lpg-prijs is € 0,505 (bron: myLPG.eu), dus 20 l lpg (één gasflesvulling) kost € 10,01. Voor 20 l propaan in een gasfles betaal je tot wel € 29, soms nog meer.  

Kosten van lpg-installatie 

Overleg over de kosten van plaatsing en een buitenvulaansluiting met de dealer. 

• Stalen lpg-gasfles met 80%-vulinrichting: ca. € 250 
• Aluminium lpg-gasfles met 80%-vulinrichting: ca. € 300 
• Set buitenvulaansluiting: ca. € 50 
• Set EU-vulnippels: ca. € 30 
• Drukregelaar voor twee gasflessen incl. gasfilters: ca. € 300