Met de e-bike door het Berner land

Het is een zonnige ochtend in juni. Het ruikt naar dennen en hars, een eekhoorn flitst voorbij en diep in het bos hamert een specht erop los. Hoewel we Bern pas verlaten hebben, lijkt de stad mijlenver verwijderd. Zacht snorrend als tevreden katers rollen onze e-bikes over een fietssnelweg door het ontluikende bos, richting de Aare.
De e-bikes hebben Rob, mijn spitsbroeder uit Arnhem, en ik bij het bagageloket in het treinstation van Bern gehuurd. Van de partij is ook Hannes Schertenleib uit Bern, we zijn dus in goede handen. De pezige dertiger, die als projectmanager de ontwikkeling van het e-bike netwerk in goede banen leidt, kent de routes als zijn broekzak.
Voor onze gezamenlijke tocht heeft hij de ‘Fernsichtroute Frienisberg’ uitgepikt. Een rondje van 43 kilometer, dat zijn naam niet gestolen heeft. ‘Vandaag krijgen we prachtige uitzichten op de Alpen en de Jura’, belooft Hannes, terwijl we de Aare oversteken. Die glinstert in de ochtendzon.
Aan de overkant van de blauwgroene rivier stuiten we op de eerste bordjes van de Veloland-Route ‘890’, die we de rest van de dag volgen. ‘Alle e-bike routes baseren op bestaande routes van het nationale Veloland-netwerk’, legt Hannes uit. Hij stelt voor om de tocht tegen de richting van de wijzers van de klok in te fietsen. ‘Zo gaat het op de steilste stukken alleen bergaf’, grijnst hij.
We stoppen bij Möösli Märit in Herrenschwanden. Bij de kruidenier pikken we een Chutzenturm Picknick op, een aanbod op maat voor fietsers. Even later verdwijnen brood, droge worst, kaas, appels, Guezli (koekjes) en water in de fietstassen. ‘De nauwe samenwerking met lokale winkels en producenten is een echte troef van de e-bike routes’, zegt Hannes. ‘Boeren kunnen hun producten direct aan de man brengen, fietsers op regelmatige afstand proviand kopen: fruit, vruchtensap, gebak, worst, kaas... Dat is een win-winsituatie voor iedereen’, beklemtoont hij, terwijl we in Eco-modus de eerste klim aanvatten.
Een tweede troef zijn de Erlebnisorte. Hannes: ‘Op deze plaatsen informeren borden over bijzonderheden langs de routes.’ Aan het einde van de eerste klim staat er zo eentje. Het nodigt uit tot een ommetje naar een natuurreservaat. Ik lees dat het Büsselimoos een van de laatste hoog- en overgangsveengebieden in het Berner Mittelland is. Het ontstond 13.000 jaar geleden, na de terugtrekking van de Rhônegletsjer. De naam van het veen verwijst naar de witte ‘haarplukjes’ – Büsseli in het Zwitsers-Duits – van het eenarige wollegras, dat hier welig groeit.
Uitzicht op de Mont Blanc
De volgende klim is al wat steiler. Ik puf, Rob fluit een deuntje. Met de vingers in de neus klautert hij, nog steeds in Eco-modus, omhoog. Ik grom en schakel stiekem door naar meer hulp in de ‘Standard’-modus. Op het laatste deel van de klim, over een ruwe bosweg, verheug ik mij over onzichtbare handen die mij in de hoogste stand van High-modus omhoogstuwen. De beboste kam van de Frienisberg markeert het hoogste punt van de route. Hoog boven de boomkruinen verrijst de Chutzenturm, met zijn 45 meter de hoogste houten uitzichttoren van Zwitserland. De beklimming wordt beloond met een geweldig uitzicht. In het westen glinsteren de meren van Biel, Neuchâtel en Murten, afgeboord door de keten van de Jura, in het zuidoosten glinstert de koepel van het parlementsgebouw in Bern. In de nevel erachter herken ik vaag de Berner Alpen. ‘Op heldere dagen is zelfs de Mont Blanc te zien’, grijnst Hannes, ‘140 kilometer van hier!’
Na een hobbelige afdaling bereiken we de Frieswilhubel, de westpunt van de Frienisberg. Hier ligt heel het Seeland aan onze voeten. 150 jaar geleden een onbewoonbaar moerasgebied, geteisterd door malaria, nu de ‘groentetuin van Zwitserland’. Een lappendeken van kleurrijke velden en kleine dorpen, doorsneden door de Aare en talrijke afwateringsgreppels.
We zakken verder en rollen langs de oever van de Wohlensee. Oude vakwerkboerderijen met bloembakken en weiden met nieuwsgierige alpenkoeien glijden voorbij. Het blauwgroene watervlak is een stuwmeer van de Aare, die nog tot 1920 door een kloof stroomde.
Bij de Wohleibrücke knijpt Hannes in de remmen. Hij duidt op de kiosk tussen het lover langs de Aare. ‘Bogen 17’ is een van de populairste Beizli (herberg of café) van de hoofdstedelingen. Op een ligweide ravotten kinderen, overmoedige tieners springen van de brug in de rivier en op de barbecue worden worstjes gegrild. Geen betere plek om de eerste e-bike tocht af te sluiten.

De volgende dag staat de fietsroute ‘Grünes Band’ (Groene Gordel) op het programma. Deze contrastrijke lus van 59 kilometer slaat een brug tussen urbane gebieden, cultuurland en bossen rond Bern. Het ene moment rol je langs een modern museum, het volgende langs een eeuwenoude boerderij, dan weer door een beschermd natuurgebied. Aan Erlebnisorte of ‘belevingspunten’ informeren groene borden je over natuur en landbouw.
De route is identiek met de Veloroute ‘888’. Starten kan je op vele plaatsen in Bern. Wij pikken de draad op in het station van Kehrsatz. In de richting van de wijzers van de klok rollen we door het pittoreske Köniztal naar Herzwil met zijn schitterende, eeuwenoude boerderijen. Elders ligt de focus op geschiedenis, zoals in het gehucht Chäs u Brot, bij Oberbottigen. Naar verluidt nuttigden de Berner troepen hier in 1339, aan de vooravond van de Slag bij Laupen, een maaltijd. Daarbij vroegen de soldaten, die op weg waren naar het belegerde Laupen, zich af hoe men ter plekke vriend en vijand kon onderscheiden. Een vrouw uit het dorp had een geniale ingeving: ze scheurde repen witte stof van een stel lakens af en naaide deze in de vorm van een kruis aan de kledij van de strijders. Dat was de geboorte van de Zwitserse vlag.
Tussen de Aare en de luchthaven Bern-Belp wacht nóg een pareltje: hier doorkruisen we de Belper Giessen, een ongerept waterrijk landschap met een grote biodiversiteit. Beekjes, plassen en ooibossen versmelten tot een oerwoudachtige omgeving. In het water wemelt het van de vlagzalmen en barbelen, zoetwater- en Europese rivierkreeften. Ook bevers zijn hier thuis.

De derde route is de langste én de zwaarste. De ‘Sagenroute Gantrisch’, die binnen de grenzen van het Naturpark Gantrisch ligt, klautert tot 1.100 meter omhoog. Zoals de naam doet vermoeden, staat de 64 kilometer lange route in het teken van sagen en legenden. Soms kruisen dwergen je pad, dan weer een geheimzinnige ruiter of een brandende man.
De geschiedenis van de regio werd getekend door natuurrampen, mislukte oogsten en hongersnood. In hun nood zochten mensen antwoorden en troost bij de natuurgeesten, vandaar de grote rijkdom aan legendes.
Groentjes op de bus
Met de trein sporen we vanaf Bern in 20 minuten naar Thurnen. Daar willen we met de Postauto verder naar het startpunt Riggisberg, 200 meter hogerop. Dat is tenminste het plan… Spannend wordt het als blijkt dat we zelf de 28 kilo zware e-bikes op de fietsendrager achteraan de bus moeten bevestigen. En dat krijgen we zelfs met zijn tweeën niet voor mekaar. Enkele dorpelingen hebben intussen plaats genomen op een bankje en volgen met groeiende belangstelling de bezigheden van de twee groentjes. Ook de buschauffeur slaat, eerst nog breed grijnzend, het gebeuren in de zijspiegel gade. Naarmate de tijd verstrijkt, wijkt zijn grijns stilaan voor paniek. Wanneer hij overtuigd is dat we ‘zijn’ bus naar de filistijnen gaan helpen, komt hij plots tevoorschijn en klikt met een paar handgrepen de fietsen zelf in de voorziene beugels vast. Bij aankomst in Riggisberg komt hij meteen aangestormd, om verdere storingen van de dienstregeling te vermijden…
Check: de worstautomaat!
De langste e-bike fietsroute combineert delen van vijf Veloland-routes. Vanaf Riggisberg volgen we eerst route ‘99’ tot Burgistein, waar we onze proviand aanvullen in de boerderijwinkel Pfandersmatt. Die beschikt zelfs over een ‘worstautomaat’, waaruit diverse soorten droge worst rollen: naturel, met knoflook, met chili of walnoten... ‘De worsten bevatten alleen vlees van onze koeien’, benadrukt boerin Mirjam Stalder Walde, terwijl ze ons een glas melk aanreikt, vers van de koe. Ook eigengemaakte vruchtensappen vinden hun weg in de fietstassen: Rob gaat voor appel-kers, ik kies appel-rabarber.
Op de ‘74’ rollen we comfortabel door het dal naar Wattenwil, waar we op de eerste van zes belevingspunten stuiten. Hier wordt het geheim onthuld van de Chatz u Muus (Kat en Muis), een rotsformatie op de nabije Walalpgrat. Dan wordt het menens: vanuit Wattenwil slingert de ‘4’ fors de hoogte in. Sappige weiden en oude boerderijen glijden voorbij, na elke bocht wordt het panorama nóg grootser. Vooral de Berner Alpen vormen een enig mooi decor. De besneeuwde kruinen van Eiger, Mönch en Jungfrau vergezellen ons kilometerslang, tot een beboste bergkam het doek sluit.
Een hagelwit kerkje dat boven de weilanden uittorent, wijst de weg naar het belevingspunt Rüschegg. Hier lezen we het relaas van de lokale marskramers die ooit met hun koopwaar in het hele kanton Bern rondtrokken. In de vroege 19de eeuw bood deze activiteit veel bewoners een uitweg uit de ellende in de door honger en armoede geteisterde regio.
Gevangen dwergen
Een volgende klim brengt ons naar Riffenmatt, waar we onze intrek nemen in ‘Gasthof Löwen’. De nacht op 1.100 meter is koel en stil – tot woest gebeier van koebellen zorgt voor een abrupt einde van onze nachtrust. In het ochtendgloren jaagt een boer zijn kudde door het dorp. Terwijl we de fietsen startklaar maken, kijk ik omhoog naar de dichtbeboste Horbüelpas en vraag mij af welke geheimen er in de donkere bossen verborgen zijn. Naar verluidt namen de dorpelingen van Riffenmatt daar ooit twee dwergen gevangen, om hun geheim te ontrafelen. Wat daarbij uit de bus kwam, onthult het belevingspunt ‘De garenklos’.
Sommige legenden zijn doodeng. Een paar forse heuvels verder krijgen we de ‘Legende van de brandende man’ voorgeschoteld, even later de ‘Legende van de onthoofde monnik’. Minder angstaanjagend is de terugreis van Riggisberg naar het station van Thurnen. Geen gepruts met fietsbeugels dit keer, maar gewoon lekker laten rollen. Kilometerslang. Zalig!

Met de trein reis je vanuit België vlot naar Bern, bijvoorbeeld via Straatsburg en Basel (SBB). De e-bike kan in principe op de meeste treinen mee, maar moet bij internationale treinen (Thalys, TGV, ICE) gedemonteerd worden en passen in een hoes met een bepaalde maximale afmeting. Dat betekent dus dat het voor- en of achterwiel eraf moet en dat is, afhankelijk van de plaats van de motor, niet altijd evident. Het beste lukt dat wanneer je beschikt over een (duurdere) fiets met een middenmoter. In geval van twijfel is een e-bike huren wellicht de betere optie. E-biken is in Zwitserland razend populair en het aantal verhuurstations groot. ViaRent a Bike kun je bijvoorbeeld een e-bike huren bij vele treinstations.
rentabike.ch
De praktische info rond deze reportage vind je in de Reiswijzer.

De historische oude binnenstad van Bern prijkt sinds 1983 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
• De Zytglogge (Bernduits voor uurwerk) is een icoon van de stad. Dé attractie van de 13de-eeuwse klokkentoren is de astronomische klok uit 1530. Elk vol uur zet het mechanisme een reeks figuren in beweging: na het kraaien van de haan volgt een optocht met dansende beren, een rode nar en Chronos, die een zandloper omdraait.
• De Berner Münster is ook een symbool. De 100 m hoge toren is de hoogste kerktoren van Zwitserland. Je klim (312 treden) wordt beloond met een prachtig uitzicht op de oude binnenstad en de Berner Alpen.
• De Lauben, de 6 km lange arcaden, zijn ontstaan na de grote stadsbrand van 1405, die 650 houten huizen verwoestte. Daarna werd de stad volledig in zandsteen herbouwd. Onder de arcaden zitten vele leuke winkeltjes, wijnbars enz.
bern.com

Erik Van de Perre fietste drie van de vijf e-bike routes in Bern. Hier vind je ze alle vijf op een rijtje.
1.Fernsichtroute Frienisberg
43 km, 520 hoogtemeters, makkelijk
De panoramaroute verrast met grootse uitzichten op het Seeland, Bern, de Jura en de Alpen. Vier belevingspunten informeren over hoogveen, cultuurlandschappen, bossen en uitzichten. Het hoogtepunt (ook letterlijk) is de Chutzenturm.
2. Grünes Band
59 km, 700 hoogtemeters, gemiddeld
Deze rondrit slaat een brug tussen de metropool en de groene omgeving. Bij de belevingspunten ervaar je bijvoorbeeld waarom de bever bijna werd uitgeroeid en hoe het gehucht ‘Chäs und Brot’ aan zijn naam raakte.
3. Sagenroute Gantrisch
64 km, 1.350 hoogtemeters, gemiddeld
Bij deze pittige ronde draait alles rond legenden. Bij helder weer biedt ze prachtige uitzichten op de Berner Alpen.
4. Zeitschlaufe Laupen
31 km, 410 hoogtemeters, makkelijk
Bij de jongste telg ervaar je veel over de opkomst en neergang van de regio. Een hoogtepunt is het historische stadje Laupen met zijn burcht.
5. Radwanderroute Emmental
De opening van deze route is voorzien in de lente van 2023. Ze voert door de regio waar de beroemde kaas zijn oorsprong vindt. Een ommetje leidt naar de Emmentaler Schaukäserei in Affoltern.