12x must-see op de Internationale Fotobiënnale Oostende

‘Ik heb geen kind, maar het licht is mijn dochter, het licht één en ondeelbaar.’ Gevleugelde woorden van James Ensor inspireren het thema van de derde fotobiënnale: LICHT. Schilders moeten het licht met verf nabootsen, fotografen vangen het rechtstreeks op de gevoelige plaat. Zonder verf geen schilderkunst, zonder licht geen fotografie.

‘Licht is een ongewoon, weinig gebruikt thema’, geeft curator Stephane Verheye toe. ‘Maar Oostende verschilt van andere fotofestivals. Street photography en reportagewerk krijgen elders al veel aandacht. Daarom willen wij conceptuele fotografie een podium geven. Fotografen tonen die het medium fotografie zelf onderzoeken en vernieuwen. Licht is de materie waarmee ze schrijven.’

Iedere schilder hanteert zijn penseel anders, en ook fotografen springen heel uiteenlopend om met licht. En met kleur.

Op naar Fort Napoleon, het hoofdkwartier van de fotobiënnale!

In Fort Napoleon stelt onder meer Charlotte Abramow tentoon. De Brusselse fotografe regisseerde als twintiger videoclips voor Angèle, onder meer voor haar wereldhit Balance ton quoi. Ze woonde en werkte toen al in Parijs, waar ze een prestigieuze prijs voor jonge modefotografie in de wacht had gesleept.

Haar visie op licht? ‘Ik haal graag intieme thema’s en taboes uit de schaduw. Het vrouwelijk lichaam, seksisme, ziekte, familiebanden… die thema’s belicht ik graag in vrij felle kleuren. Ouderdom en ziekte schrikken ons af, maar je kan er ook licht en schoonheid in vinden.’

Twee grote foto’s trekken in Fort Napoleon meteen je aandacht. Claudette, een 74-jarige vrouw, poseert in volle glorie. Poedelnaakt en ongenaakbaar daagt ze de te conventionele schoonheidsidealen uit. De verklede oude man in het dromerige decor is Charlottes vader Maurice, die na een coma met hersenschade zijn levensvreugde terugvond. Ook dankzij het fotoproject van zijn dochter, waarvoor ze zeven jaar lang samen sprookjesachtige foto’s maakten. Over het fotoboek Maurice. Tristesse et rigolade loopt vanaf 19 september een afzonderlijke expo bij Hangar in Brussel.

In de kelders van het fort tuimel je de wereld van vier andere topfotografen binnen. Klaartje Lambrechts brengt de esthetiek van de modewereld binnen in de fotografie. Vangen textielvouwen het licht op dezelfde manier als aardlagen, rotsformaties of huidrimpels?

Jan Pypers zet je op het verkeerde been: zijn filmische scènes lijken zich in echte landschappen af te spelen, maar in werkelijkheid gaat het om gefotografeerde schaalmodellen.

Nele Van Canneyt ensceneert haar foto’s niet. ‘Mijn werk gaat over toeval’, zegt ze. ‘Ik zwerf rond met mijn camera en leg bijzondere momenten vast, die ik toevallig opmerk. Vaak doet het licht die momenten ontstaan. Keer een uur later terug en alles is veranderd.’ Claude Monet zou dat gevoel herkennen: het licht was hem altijd te snel af toen hij de kathedraal van Rouen op verschillende uren van de dag wilde vereeuwigen.

Bert Daenen haalt zijn inspiratie uit de schilderkunst. Ik spot overeenkomsten met verschillende stijlen en periodes. Clair-obscur uit de barok, de Adam en Eva van de zijpanelen van Het Lam Gods, het schemerduister van het symbolisme. Onder de bakstenen gewelven van het fort komen zijn beelden perfect tot hun recht. ‘De foto’s bieden adempauzes’, zegt Bert. ‘Hier kan je stilstaan, de drukke buitenwereld vergeten en bevrijd ademhalen.’

Adempauzes, die neem je ook tussen de foto’s door. Dat heeft een fotofestival met twintig locaties voor op een kunstmuseum. Waai even uit terwijl je de havengeul oversteekt met de veerboot en stap dan de Anglicaanse Kerk binnen. Katerina Belkina is opgeleid als fotograaf én schilder. ‘Al mijn favoriete schilders komen uit de Lage Landen’, zegt ze. ‘Vermeer? Ja, ben ik dol op!’

Haar fotoreeks Dream Walkers verbeeldt de sprookjes van de gebroeders Grimm. Personages als Assepoester, Sneeuwwitje en Vrouw Holle komen tot leven onder Hollandse wolkenhemels of in Breugeliaanse winterlandschappen. Katerina poseert zelf voor haar foto’s of trommelt vrienden en kennissen op. Na de shoot maakt ze collages van beelden en gaat aan de slag met de digitale verfborstel. Met sprookjesachtige schilderijtjes als resultaat.

De fotoreeks slaat een brug tussen haar geboorteland Rusland, waar literatuur op een hoog voetstuk staat, en haar nieuwe woonplaats Duitsland, het land van de gebroeders Grimm. Emigreren is in het Duits ‘auswandern’, en wat is het leven anders dan je dromen achterna wandelen?

Het buitenparcours van de biënnale volgt vooral de zeedijk. Wijk bij het Casino-Kursaal even af om in het Leopoldpark beestig goede zelfportretten te bewonderen van Flóra Borsi, een wereldwijd gevierde Hongaarse fotografe.

Terug op de zeedijk, ter hoogte van de Venetiaanse Gaanderijen, blijf je in een surrealistische stemming. Frieke Janssens ensceneert onwerkelijke, soms onmogelijke taferelen, met oog voor het kleinste detail. De vederlichte badgasten uit haar reeks Lightness zweven boven de branding: niks ondraaglijks aan de lichtheid van het bestaan!

In het Leopoldpark slaat Maia Flore haar vleugels uit. Ze laat haar lichaam door verschillende landschappen zweven, en daar heeft ze geen tros ballonnen voor nodig.

Achter de Drie Gapers moet je vast lachen om de opstelling van de foto’s van Sanja Marusic. Niet alleen het paard van Leopold II keert je zijn blote billen toe. Marusic gebruikt schilder- en collagetechnieken om buitenaardse beelden te creëren. Haar foto’s laten je wegvluchten in een fantasiewereld, waar alles en iedereen in felle, vaak primaire kleuren bestaat. Op dat vlak vergiste Ensor zich: licht is deelbaar. Het bestaat uit een spectrum van kleuren met verschillende golflengtes.

Voor Fort Napoleon en de Anglicaanse kerk koop je een ticket, de buitenlocaties zijn uiteraard vrij toegankelijk. Ook negen kunstgalerieën sluiten aan bij de biënnale. Bart Ramakers toont zijn tableaux vivants, geïnspireerd door de Vlaamse meesters, in zijn eigen Galerie P. Bij OEVER.GALLERY, op de Oosteroever dicht bij Fort Napoleon, ontdek je werk van vier jonge Belgische fotografen. De 22-jarige Camille Etienne startte met haar vrienden te fotograferen en focust intussen op thema’s rond menselijke kwetsbaarheid en geestelijke gezondheid. Ook in haar beelden levert het licht zijn bijdrage aan de conversatie.

LICHT. Internationale Fotobiënnale Oostende, 6 september tot 16 november, Fort Napoleon, Anglicaanse Kerk en andere locaties, Oostende, www.fotobiennale.be